Kapitaal versluizen naar belastingparadijzen is in de geglobaliseerde markteconomie een financiële discipline op zich geworden. Dat maakte het verschijnen van de Panama Papers voor een zoveelste keer duidelijk. Al even klaar is het feit dat nationale en supranationale overheden niet, of op zijn minst niet goed, in deze materie zijn ingevoerd, en falen in het bestrijden van deze criminele praktijken. Erger nog, met de huidige wetgeving riskeert een klokkenluider als Antoine Deltour een gevangenisstraf tot tien jaar, zoals bij het LuxLeaksproces blijkt, terwijl een medaille voor burgerzin eerder op zijn plaats zou zijn. Het is overigens zeer de vraag of de maatregelen die overheden in de gauwte nemen na het aan het licht treden van dergelijke schandalen in de toekomst zullen verhinderen dat belangwekkende geldstromen aan de aandacht van belastingdiensten ontsnappen – en zelfs in hoeverre dat effectief ook de bedoeling is. Uit de Panama Papers blijkt onder meer dat het verhandelen van kunst tussen, vaak tijdelijk opgerichte, offshorebedrijven een uiterst geschikte methode is om ongemerkt (crimineel) kapitaal weg te sluizen. Een gevolg is dat van veel belangrijke kunstwerken intussen de eigenaar niet meer gekend is, en vaak zelfs niet geweten is waar ze zich bevinden. Veel van die kunst verblijft jarenlang in een zogenoemdefreeport, een plek waar kunst anoniem en belastingvrij kan worden opgeslagen. Het gaat om kunstwerken van zeer grote geldelijke waarde, en bijgevolg niet zelden om sleutelwerken uit de oeuvres van beroemde negentiende- en twintigste-eeuwse kunstenaars. Het is in deze tijden bijna ondenkbaar dat er op internationaal niveau de politieke wil zou bestaan om aan dit soort ‘kunsthandel’ paal en perk te stellen. Hoogstwaarschijnlijk zouden de prijzen in dat denkbeeldig scenario ook binnen de kortste keren in elkaar stuiken en zou (op zijn minst dit segment van) de kunstmarkt een zware klap krijgen. Voor wie meent dat deze kunstwerken deel uitmaken van het publieke erfgoed is er echter geen alternatief scenario denkbaar. (Meer details over transacties van kunstwerken zijn te lezen in het artikel Ook kunst gaat offschore dat op 8 april verscheen op trouw.nl.) (DM)