Balthasar Burkhard
Alsof ze vanop de Olympos genomen zijn, zo zien de foto’s eruit die momenteel tentoongesteld zijn in het Palais des Beaux-Arts te Charleroi. De Zwitserse kunstenaar Balthasar Burkhard kiest klassieke onderwerpen: de stad, het menselijk lichaam, het dier, de natuur. Telkens kiest hij daarvoor een standpunt dat het gefotografeerde op de grens tussen het concrete en de abstractie plaatst. In de dierenfoto’s, in 1995 tentoongesteld in Le Grand Hornu, en verzameld in een soort kinderboek, gebeurde dat door varken, paard, poema, olifant, enzovoort als type af te beelden, en niet als individueel exemplaar. Hierdoor ontstond een mooi contrast tussen de ‘klassieke’, pre-fotografische, representationele conventie en het documentaire, individualiserende detail van de foto.
Los Angeles en Mexico City, Venetië en Helsinki, de steden te zien op de monumentale afdrukken in de grote tentoonstellingszalen, worden ook bekeken vanop zo’n grens. Gezien vanuit een x-y-z-as in de ruimte dat het geometrische plan van de stad zichtbaar maakt, wordt het gezichtspunt toch ook nooit abstract, niet-menselijk. De huizen blijven driedimensionaal, bewoonbaar; er is een einder die duidelijk maakt dat de stad in een landschap ligt. Als dit al de blik is van een god, dan niet die van een verre, onverschillige god, die zijn eigen wetten wel kent, maar nauwelijks de menselijke betrachtingen, wel die van een Zeus of Athena, te verleiden tot een landing in de mensenstad.
Ook de vogelvleugels krijgen een mythische allure, dit door de grootte van de afdruk en omdat Burkhard dat niet ten koste laat gaan van de textuur van de pluimen. De foto’s van armen, in serie rechtop naast elkaar geplaatst, zijn zo uitvergroot dat ze herkenbaar menselijk blijven. Ze zijn niet te monumentaal en zien er tegelijk ook uit als takken. Hun formele schoonheid en breekbaarheid wordt uitgedrukt door de proportie die hen op de afdruk werd toegekend.
Om schoonheid ten volle te begrijpen, suggereren deze foto’s, moet je een niet-menselijk standpunt innemen. Anders gesteld: schoonheid is niet werkelijk van de mens maar van het universum, waarvan de wetten niet op zijn maat zijn en waarop de menselijke betrachting te pletter loopt, zoals het geometrische plan van de stad te pletter loopt op een rivier, of op de wanorde ingebakken in de natuur van de mens zelf.
In de publicatie bij deze tentoonstelling vinden we een kortverhaal van Laurent Busine dat handelt over menselijke aspiraties die op hun grens stuiten: het onmogelijke project de wereld rond te reizen om te zien of de geliefde werkelijk de mooiste is, de ijdele poging om schoonheid uitputtend te beschrijven. De foto’s van Burkhard staan er eigenzinnig complementair tegenover. Er is geen mens op te zien, maar ze duiden zoals klassieke tragedies een grens aan tussen wat des mensen is en wat niet.
• De tentoonstelling van Balthasar Burkhard loopt nog tot 28 november in het Palais des Beaux-Arts, Place du Manège in 6000 Charleroi (071/30.15.97). De publicatie L’Ecrivain public met foto’s van Burkhard en een tekst van Laurent Busine is ter plaatse te verkrijgen. ISBN 2-930199-07-5.
