Zwitserland (3)

In dit derde en laatste themanummer van De Witte Raaf staat de kunst- en architectuurproductie in Zwitserland centraal die zich, in de meeste gevallen, in gunstige omstandigheden kan ontwikkelen. In het toneelstuk Travesties uit 1974 laat Tom Stoppard hoofdpersonage Henry Carr gesprekken voeren met beroemdheden als James Joyce, Tristan Tzara en Vladimir Lenin, die zich, […]

Zwitserland (2)

‘Ik heb het vaak, intellectueel gesproken, als weinig economisch tijdsbeheer beschouwd […] om vele kostbare zomerdagen aan Zwitserland te besteden,’ zo schreef de jonge Henry James in zijn Swiss Notes in 1872. Het is een van de oogmerken van dit tweede themanummer van De Witte Raaf om deze bewering tegen te spreken, door aandacht te […]

Zwitserland (1)

‘Zwitserland aan de Noordzee’ – het is een toekomstvisioen dat de afgelopen jaren geregeld is voorgespiegeld aan zowel Nederland als Vlaanderen, door bijna alle politieke partijen die het voor het zeggen hebben, van CD&V over N-VA tot Vlaams Belang, van PVV tot Forum voor Democratie. Het wonderlijk mooie en altijd opgeruimde Alpenland met vier landstalen, […]

Cultuurpolitiek en subsidies

‘De samenleving’, zo schreef Virginia Woolf in 1936, ‘verplichtte zich ertoe de staat zo te besturen dat de kunstenaar een leefbaar loon betaald kreeg; vroeg geen actieve bijdrage van de artiest; en beschouwde zichzelf als terugbetaald door die kunstwerken die altijd een van de belangrijkste aanspraken op distinctie hebben gevormd. Met veel fouten en overtredingen […]

Boeken (2)

Als ik een boek open, biedt het mijn ogen twee heel verschillende manieren om geïnteresseerd te raken. Het boek biedt het alternatief van twee toepassingen van hun functie. Het kan suggereren een regelmatige beweging te ondergaan die zich communiceert en zich voortzet langs een lijn van woord tot woord, herboren wordt op de volgende regel, […]

Boeken (1)

Het boek is niet verdwenen – integendeel. Wie is er niet bezig met een boek te maken, van kok tot kunstenaar, van voetballer tot volksvertegenwoordiger? Publiceren is no big deal, en het gebeurt onafgebroken. Het ‘hagelmodel’ dat grote uitgeverijen aan het begin van deze eeuw hanteerden – zoveel mogelijk uitgeven, in de hoop dat je […]

Politiek bewustzijn

‘De enige echt effectieve bevrijding […] begint met de erkenning dat er niets bestaat dat niet sociaal en historisch is – inderdaad, dat alles altijd ‘in de laatste analyse’ politiek is.’ Het is een citaat uit The Political Unconscious van Fredric Jameson, een boek uit 1981. Blijft het overeind? Weerstaat het, veertig jaar later, Jamesons […]

Ouderschap (3)

‘De dood vraagt ons niet om een dag vrij te houden,’ schreef Beckett in zijn essay over Proust, maar het geldt nog meer voor onze geboorte: we kiezen het moment noch de plek waarop we geboren worden, en niemand kan aanduiden door wie verwekt te willen worden. Een gevolg is dat we ook ons vaderland […]

Ouderschap (2)

Het onderscheid tussen ouder en kind is een verschil waar samenlevingen zowel als individuen niet omheen kunnen, hoe graag ze dat ook zouden willen. Waar het aangenaam verlicht lijkt om jongeren of kinderen als gelijke te behandelen, en om de fout van het onderscheid niet te maken, is het belangrijk om te erkennen dat ze […]

Ouderschap (1)

Wat heeft het hebben van kinderen met kunst te maken? Ouderschap is, om te beginnen, geschiedenis in miniatuurvorm. Dat we allemaal kind zijn, en soms ook ouder, maakt ons tot historische wezens, van elkaar gescheiden door decennia. Elk gezin verblijft uiteindelijk in een museum, met de bewoners respectievelijk als erfgoedobjecten of als signalen uit de […]

Alleingang (3): Questionnaire

1. Individueel auteurschap is een fictie: niemand kan echt alleen werken, en wie beweert dat wel te doen, verbergt andermans inbreng. Toch blijft er werk bestaan waar je alleen voor moet zijn, en is groepswerk misschien net zo goed een fictie, aangezien er altijd iemand de overhand zal nemen. Bovendien kunnen collectieven een merknaam worden, […]

Alleingang (2)

Waarom zijn mensen in de kunstwereld zo aardig? De vraag werd opgeworpen door Martha Rosler, en geciteerd door Silvio Lorusso in Entreprecariat (Onomatopee, 2019). Antwoord: omdat die wereld veelal bevolkt wordt door kleine, noodlijdende zelfstandigen die vaste voet aan de grond proberen te krijgen, en wier pr nauw samenhangt met hun werk. En ook doordat […]

Alleingang (1)

In 2020, het jaar van de zelfisolatie, wordt een schrijver door een tijdschrift gevraagd mee te werken aan een artistiek onderzoeksproject met als onderwerp eenzaamheid. Hij zegt een essay van plusminus tweeduizend woorden toe, en nadat de subsidie is toegekend, gaat het razendsnel; de deadline is binnen enkele maanden. Hij levert zijn tekst op tijd […]

Activisme (2)

In het essay ‘De niet-tussenruimte’, waarmee dit tweede nummer van De Witte Raaf over activisme opent, (de)construeert Fred Moten de traditie van zwarte radicaliteit. In de eerste plaats: de revolutie op Haïti, eerst onder leiding van Toussaint L’Ouverture, later efficiënter voortgezet door zijn voormalige rechterhand Jean-Jacques Dessalines, zoals beschreven in C.L.R. James’ The Black Jacobins […]

Activisme (1)

het hebben van een actieve houding, streven naar activiteit >< passivisme theologie zienswijze waarin sterke voorrang wordt gegeven aan de daad ten koste van meditatie, studie en gebed politiek het met alle mogelijke middelen streven naar een veelal politiek doel, vaak met buitenparlementaire middelen – Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal, editie september 2015 […]

Hebben en houden (2)

Gehecht raken aan dingen is moeilijk te vermijden, maar net als verknocht zijn aan mensen kan het verstrekkende gevolgen hebben. In een verhaal uit 1920, getiteld ‘Solid Objects’ en vertaald als ‘Vaste voorwerpen’, schrijft Virginia Woolf over John, een jongeman die een politieke carrière voor zich heeft. Tijdens een strandwandeling met een collega vindt hij […]

Hebben en houden (1)

Dingen, voorwerpen en objecten zijn in de ideeëngeschiedenis en in de kunst eerst aan de kant geschoven als consumptieproducten die hooguit de economie draaiende houden en ondertussen ongelijkheid in de hand werken, om daarna, sinds de laatste eeuwwisseling, gepromoveerd te worden tot heuse subjecten met vermogens, verlangens en rechten. Dat mensen echter, al op zeer […]

Belastingen

Het kost onvoorstelbaar veel geld om mensen binnen te houden. Winkels blijven leeg of gesloten, caféstoelen onbezet, musea kunnen alleen hun gevels tonen. Van de ene dag op de andere heerst stilte in plaats van bedrijvigheid. De cultuursector verkeert in zwaar weer. Het heeft even geduurd voor de eerste steunmaatregelen er kwamen, terwijl het draagvlak […]

Jonge kunstenaars (2)

Hoe zullen toekomstige generaties op onze tijd terugkijken? In de roman Agency, begin dit jaar verschenen, schrijft William Gibson over de tweeëntwintigste eeuw: bijna alle organische leven is uitgestorven, en de lucht moet onophoudelijk schoon worden geschraapt. Dankzij een mysterieuze server in China is het mogelijk om elektronisch contact te leggen met het verleden. ‘Moeilijk […]

Jonge kunstenaars (1)

Wie geboren is rond 1990, het jaar van de lancering van het world wide web, bereikte de volwassen leeftijd rond 2008, het jaar van de wereldwijde financiële crisis. Deze twee gebeurtenissen bepalen het leven vandaag nog steeds. Het internet heeft grootschalige wijzigingen in het publieke, private én politieke leven veroorzaakt, ongezien sinds de uitvinding van […]

Transparantie en opaciteit (2)

In Het onbenoembare heden schrijft Roberto Calasso over een Italiaans meisje dat op televisie komt. Haar wordt gevraagd wat ze later wil worden. ‘Reclame,’ antwoordt het meisje. ‘Waarom?’ vraagt de presentatrice glimlachend en onaangedaan. ‘Omdat iedereen dat ziet,’ is het laconieke antwoord. ‘Er volgde,’ aldus Calasso, ‘een daverend ritueel applaus uit het duister van het […]

Transparantie en opaciteit (1)

‘Alle mensen streven van nature naar kennis,’ zo opende Aristoteles bijna vijfentwintig eeuwen geleden zijn Metaphysica Alpha. Het is goed mogelijk dat dit zinnetje het startschot is geweest van alles wat door de mensheid geschreven, gezegd en gedacht is. Aristoteles voegde er meteen aan toe dat het verlangen naar kennis ook, en misschien vooral, blijkt […]

‘The world of research has gone berserk / Too much paperwork,’ zong Bob Dylan op zijn plaat Modern Times uit 2006. Onderzoek is alomtegenwoordig. De dagelijkse nieuwsstroom bevat altijd wel minstens een paar ‘onderzoeksresultaten’ die in sterk geconcentreerde vorm op ons worden losgelaten, als pogingen om begrip aan te reiken over één facet van de […]

Conservatisme(n)

Het is onmogelijk om los van tijd en context een theorie van het conservatisme te geven: conservatisme is per definitie meervoudig. Dat leerde Karl Mannheim in zijn revelerende essay ‘De betekenis van het conservatisme’. De auteurs in dit nummer stellen direct of indirect de vraag wat nu eigenlijk conservatief mag heten. Amelia Stein: waarom zou […]

Wat is het ideale eindpunt van een kunstwerk, en wanneer wordt het onvoltooid genoemd? Kan onvoltooidheid de utopie zijn? En hoeveel zelfvertrouwen vergt het om te besluiten: nu is het af! In zijn openingsessay beschrijft Christophe Van Gerrewey zeven verschillende manieren waarop kunst onaf kan zijn. Laurie Cluitmans, Moosje M. Goosen, Kim Gorus, Roel Griffioen, […]

Freischwebende Intelligenz?

Bestaat er nog een Freischwebende Intelligenz? En als er nog ‘vrije intellectuelen’ zijn, waar houden ze zich dan op? Deze vragen liggen ten grondslag aan dit nummer, dat je als epiloog bij de twee voorgaande nummers over Dirk Lauwaert kunt lezen. In de openingstekst toont Rudi Laermans dat de intellectueel ‘maatschappelijk passé’ is. Laermans vat […]

'Extreme passie, extreme rationaliteit.' Over Dirk Lauwaert

In het derde nummer over Dirk Lauwaert (1944-2013) combineren we een algemeen-beschouwelijke blik op Lauwaerts leven en kritische praktijk met speciale aandacht voor zijn werk als filmcriticus en zijn oeuvre over beeldende kunst. Rudi Laermans opent het nummer met een ‘profielschets’ van de intellectueel en criticus Dirk Lauwaert. Je kan hem nog het best als […]

'Het beeld heeft geen plek meer'. Dirk Lauwaert na 1970

Vijf jaar na het overlijden van Dirk Lauwaert (1944-2013) wijdt De Witte Raaf opnieuw een nummer aan hem. We vertrekken waar we in de vorige aflevering (september 2014) eindigden, in 1970, met bijzondere aandacht voor zijn televisiekritiek en zijn vroege teksten over fotografie. Het nummer opent met vier lezingen (voor de Koninklijke Musea voor Schone […]

Evenementialisering

Dit nummer kwam tot stand in samenwerking met Rudi Laermans.   De laatste decennia verschijnen er steeds meer kunst(en)festivals, en parallel ermee lijkt de programmatie van ‘gewone’ kunstinstellingen almaar meer naar die van kunstenfestivals te neigen, doordat ze andere kunsten in huis halen of allerlei events organiseren. In dit nummer gaan we na in hoeverre de […]

Twee tentoonstellingen – Dioramas (Palais de Tokyo, Parijs) en Diapositive. Histoire de la photographie projetée (Musée d’Élysée, Lausanne) – nodigen Christophe Van Gerrewey uit tot een beschouwing over oude en nieuwe, gedateerde en actuele media. Van Gerrewey citeert Franz Kafka, die na zijn bezoek aan het Kaiserpanorama opmerkt dat de beelden van het panorama levendiger […]

Analogie en kopie (bewust/onbewust)

Hoe komt het dat zo veel moderne en hedendaagse kunstwerken op elkaar lijken? Kopiëren kunstenaars elkaar, en zo ja, doen ze dit bewust of onbewust? Klopt het dat jonge kunstenaars steeds vaker onbewuste kopies van bestaande kunstwerken produceren? Wordt de kunstgeschiedenis steeds ‘subliminaler’ gerecipieerd? Deze vragen vormden de aanleiding voor dit nummer. In het openingsessay […]

‘Vlakken’ worden steeds belangrijker dan ‘lijnen’, constateert Flusser in de openingstekst van dit nummer, een essay dat voor het eerst verscheen in 1973. Minder flusseriaans geformuleerd: (tweedimensionale) beelden winnen aan belang ten opzichte van (lineaire) tekst. Voor Flusser staan tekst/lijnen en beelden/vlakken voor een totaal andere manier om zich tot de wereld te verhouden: lijnen […]

(De inversie van) privaat en publiek

Het private wordt publiek; en het publieke wordt privaat: met die dubbele omkering is de insteek van dit nummer beknopt samengevat. In het panelgesprek waarmee dit nummer opent, stellen Thomas Decreus, Tine Hens, Jan Masschelein en Willem Schinkel vast dat allerhande publieke diensten en uitingen van solidariteit werden geprivatiseerd en dus ‘handelswaar’ zijn geworden. Zelfs […]

‘Dit is mooi.’ ‘Dat vind ik lelijk.’ Bijna dagelijks spreken we dergelijke smaakoordelen uit, niet alleen over kunst, maar over alle dingen in onze omgeving: van kleren en huizen tot servies en meubilair – én onze medemens. Daarbij gaan we ervan uit dat ‘lelijk’ en ‘mooi’ tegengestelde uitingen zijn van dezelfde ‘esthetische blik’ op de […]

Esthetische opvoeding (3): de praktijk

Hoe kunnen we bij jongeren belangstelling voor kunst opwekken? Het is een vraag die talloze actoren in het kunstenveld bezighoudt: kunsteducatoren, kunstorganisaties op zoek naar publiek, en de overheid die de participatiegraad voor de kunsten nauwlettend in de gaten houdt. Op tijd en stond worden acties op touw gezet om jongeren warm te maken voor […]

Esthetische opvoeding (2)

Meer dan tweehonderd jaar geleden betoogde Friedrich Schiller dat de kunst de mens moet opvoeden: alleen via esthetische weg kon hij leren omgaan met de vrijheid die zopas (met de Franse Revolutie) in barbarij was ontaard. In de openingstekst van dit nummer betoogt Marc De Kesel dat ook de psychoanalytische theorie van Sigmund Freud en […]

Guernica (1937) van Pablo Picasso is hét (moderne) historiestuk van de twintigste eeuw. Het geeft op indringende wijze vorm aan het oorlogsgeweld van die eeuw en meer bepaald aan de strijd tussen het fascisme en het communisme, twee van de ‘grote verhalen’ die de eeuw in onze verbeelding beheersen. Twintig jaar later schilderde Picasso echter […]

Esthetische opvoeding (1)

Kan kunst de mens opvoeden? In dit nummer gaat Arnold Heumakers terug naar dé brontekst waarin de opvoedende waarde van de kunst voor het eerst geformuleerd werd: de ‘brieven over de esthetische opvoeding van de mens’ uit 1795 van Friedrich Schiller. Heumakers toont aan dat Schillers betoog ons vandaag nog altijd denkstof biedt. Ten eerste […]

Bildung / esthetische opvoeding

Waarom heeft de notie van Bildung nog steeds zo’n belangrijk aandeel in de legitimatie van de kunsten, vraagt Rudi Laermans zich af in de openingstekst van dit nummer. Waarom is de gedachte dat de kunsten ‘onze persoonlijkheid vormen’ nog steeds het ultieme argument om het belang van kunst (en kunstsubsidies) te legitimeren? Die oude humanistische […]

Traditie (3) / esthetische opvoeding

Tradities worden doorgegeven van generatie op generatie. Volgens Alain Badiou wijst een symptoom van ons hedendaagse onbehagen – door hem de ‘groeiende verwarring van onze zonen’ genoemd – er evenwel op dat ‘de symbolische organisatie’ van die overdracht spaak gelopen is. Badiou stelt vast dat de ‘wet van de Vader’ – die traditioneel de overgang […]

Traditie (2)

Het verleden geniet steeds meer ‘bescherming’, maar dat maakt onze band ermee niet inniger. Wel integendeel, aldus Rudi Laermans in de openingstekst van dit nummer: ‘‘Patrimonialisering’ of ‘vererfgoeding’ knipt de band tussen verleden en heden door die voor traditie of ervaring juist essentieel is.’ Laermans plaatst die ontwikkeling in de context van een toenemend wantrouwen […]

Traditie (1)

‘Traditie is niet echt populair’, constateert Anton Froeyman in de openingstekst van dit nummer, ‘vernieuwing, innovatie, je grenzen verleggen […], dat is waar het vandaag om draait.’ Toch kunnen we niet zonder tradities, meer zelfs, Froeyman betoogt – met Hans-Georg Gadamer – dat ze constitutief zijn voor onze identiteit en ons een ‘positie in de […]

De hedendaagse kunst is alomtegenwoordig en de term ‘hedendaagse kunst’ heeft de term ‘moderne kunst’ vervangen. Die twee vaststellingen vormen het vertrekpunt voor de openingstekst van dit nummer, waarin Juliane Rebentisch op zoek gaat naar wat de ‘hedendaagsheid’ van de hedendaagse kunst uitmaakt. Terwijl het begrip ‘moderne kunst’ verbonden was met noties als ‘geschiedenis’ en […]

'Artistieke vrijheid' / Kunst en de Tweede Wereldoorlog

Wat is een mening? Wat is ‘vrije meningsuiting’? En wat heeft de vrije meningsuiting met ‘artistieke’ vrijheid te maken? Die vragen vormen het uitgangspunt voor de openingstekst van dit nummer. Bart Verschaffel vertrekt van de tegenstelling in de Griekse polis tussen de ‘redelijke discussie’ en het ‘vranke spreken’. Hij argumenteert dat het soort artistieke vrijheid […]

(Ratio en) geweld

Waarom lezen we Sade? Waarom zijn we zo gefascineerd door geweld? Dat vraagt Marc De Kesel zich af in de openingstekst van dit nummer, een bespreking van de recente tentoonstelling Sade. Attaquer le soleil (Musée d’Orsay, Parijs, 2014-2015). De Kesel bekritiseert de reducerende en moraliserende manier waarop curator Annie Le Brun de sadiaanse wreedheid leest, […]

De openingstekst van dit nummer – het tweede deel van een diepte-interview met Paul De Vylder door Koen Brams & Dirk Pültau – behandelt het werk dat De Vylder realiseerde van 1977 tot 1986. Mede onder impuls van zijn lectuur van onder meer Adorno en de denkers van de Frankfurter Schule besliste De Vylder begin […]

‘Ook in de cultuursector is het een beetje survival of the fittest’, liet Vlaams minister voor Cultuur Sven Gatz optekenen toen de besparingen voor de culturele sector bekend raakten. Met the fittest bedoelde Charles Darwin – op wie dit gezegde teruggaat – zij die zich ‘het best aanpassen aan de omgeving’, lees in dit geval: […]

‘Une vie pathétique‘ – Dirk Lauwaert in de jaren zestig

Meer dan twintig jaar – van 1992 tot 2013 – publiceerde Dirk Lauwaert weergaloze teksten in dit blad. In dit nummer gaan we, naar aanleiding van de eerste verjaardag van Dirks overlijden, op zoek naar zijn vroege jaren, toen hij zich vrijwel uitsluitend concentreerde op zijn ‘eerste liefde’ onder de kunsten: de film. Als einddatum […]

Dit nummer wordt geopend door Daniël Rovers met een tekst over een schilderij van George Hendrik Breitner, dat zich bevindt in het Rijksmuseum te Amsterdam: het stadsgezicht De Singelbrug bij de Paleisstraat te Amsterdam uit 1898. We zien een reeks anonieme personages over de Singelbrug wandelen, met op de voorgrond een enigmatische dame met bontmantel […]

Vlaams-nationalisme & de kunsten/cultuur

Dit nummer kwam tot stand in samenwerking met Koen Brams ‘Het Vlaams-nationalisme leek rond 1989 een stille dood te sterven; op het einde van de jaren 90 was het weer alive and kicking.’ Tot die vaststelling komt Ico Maly in een door De Witte Raaf georganiseerd panelgesprek, gemodereerd door Koen Brams & Dirk Pültau – […]

Lokaal-regionaal-provinciaal (2)

Moet lokaliteit enkel als een fysieke plek of ook als een ‘knoop in een netwerk’ worden gedefinieerd? Deze vraag is het vertrekpunt in een door Michiel Dehaene gemodereerd panelgesprek over ‘glokaliteit’ en stedelijkheid (in Vlaanderen) met stadssocioloog Eric Corijn en de stedenbouwkundigen André Loeckx en Joachim Declerck. Loeckx benadrukt het belang van de ‘ambivalente ruimte’ […]

Lokaal-regionaal-provinciaal

Termen als ‘lokaal’, ‘regionaal’ en ‘provinciaal’ hebben vaak een pejoratieve bijklank. Wie die woorden zonder ironie gebruikt, zou hopeloos aangestoken zijn door nostalgie, of erger nog, in de meest verdachte ideologische straatjes verzeild zijn geraakt. In dit nummer wil De Witte Raaf daarentegen nagaan wat het ‘lokale’, ‘regionale’ en ‘provinciale’ in positieve zin te betekenen […]

Inleiding

Wat is een beeld? Hoe ‘werkt’ een beeld? In de openingstekst van dit nummer van De Witte Raaf stelt Hanneke Grootenboer dat een beeld zélf een vorm van denken kan zijn. Het ‘bedachtzame’ beeld dat het uitgangspunt van haar tekst vormt, is een schijnbaar onooglijk tafereeltje, dat omstreeks 1660 geschilderd werd door Hendrick van der […]

In memoriam Dirk Lauwaert (1944-2013)

Ik duizel als ik me het imposante oeuvre voorstel dat Dirk Lauwaert heeft nagelaten. Dirk lijkt zowat over alles te hebben geschreven wat hem raakte, in de esthetische en intieme zin van het woord (zijn die twee bij hem wel te scheiden?). Het leek voor hem een ethische kwestie geweest te zijn om zich aan […]

Opvoeding/leertijd: docent & student

Dit nummer werd samengesteld in samenwerking met Koen Brams. In het vorige nummer van De Witte Raaf werden de opvoeding en de leertijd van de kunstenaar in de ruimst mogelijke zin van het woord verkend – van de kinderjaren tot het volwassen kunstenaarschap. Deze aflevering biedt een uiterst gedetailleerde kijk op het ‘officiële’ leertraject van […]

Opvoeding/Leertijd (1)

Dit nummer kwam tot stand in samenwerking met Koen Brams.   Wanneer word je kunstenaar? Koen Brams & Dirk Pültau voerden met Matt Mullican een gesprek over zijn kindertijd, jeugd en jongvolwassenheid, en afgaand op zijn relaas moet de leertijd van een kunstenaar zeer breed worden opgevat. Een eerste ‘feit’ doet zich al voor als […]

Het ergste

Dit nummer staat in het teken van het ergste wat een mens kan overkomen: absolute terreur, onmenselijk lijden… In het eerste deel staat de relatie tussen de kunst/het beeld en het ergste centraal. Bart Verschaffel vraagt zich af waarom het ‘ergste’ zo vaak onvoorstelbaar wordt genoemd, terwijl het dagelijks op de televisie is te zien. […]

Documenta, moeder aller tentoonstellingen, ligt inmiddels alweer vier maanden achter de rug. In dit nummer keren Koen Brams & Dirk Pültau terug naar dOCUMENTA (13), samengesteld door Carolyn Christov-Bakargiev. Ze reflecteren over de concepten en de kunstwerken van de tentoonstelling, bespreken de unieke en pakkende omgang met locaties – van het Fridericianum, over de Karlsaue, […]

Oproep

Dit is het laatste nummer van De Witte Raaf dat met Nederlands subsidiegeld tot stand wordt gebracht. Vanaf 1 januari 2013 zal het tijdschrift zonder ondersteuning van de Nederlandse overheid moeten overleven. We willen er evenwel alles aan doen om het unieke concept van De Witte Raaf te behouden: een gratis meeneemkrant met kritische essays […]

De academisering van het kunstonderwijs

Dit nummer kwam tot stand in samenwerking met Koen Brams. Zes jaar geleden wijdde De Witte Raaf een nummer aan ‘kunst en onderzoek’. Met de academisering van het Europese onderwijs – een gevolg van de afspraken die gemaakt werden in het zog van de Bolognaverklaring van 1999 – was toen nog nauwelijks een begin gemaakt […]

Sociaal-artistieke projecten associeer je vooral met de jaren 90. Dat was het decennium waarin kunstenaars plots de straat op trokken om ‘relationele’ praktijken te ontwikkelen, in het sociale weefsel te interveniëren of maatschappelijke verhoudingen als materiaal te gebruiken. In de openingsbijdrage van dit nummer, een gesprek van Koen Brams & Dirk Pültau met Marc Schepers, […]

Niets lijkt zo ver van elkaar af te staan als christendom en kapitalisme. Het christendom stelt de onderlinge verbondenheid van alle mensen centraal; het kapitalisme – zeker het hedendaagse kapitalisme van neoliberale snit – heeft de ‘heidense’ logica van de ‘survival of the fittest’ als ordewoord. ‘Liefde’, ‘generositeit’ en ‘gift’ zijn de kernwoorden van de […]

Postmodernisme in Vlaanderen/Nederland & grensverkeer

Dit nummer kwam tot stand in samenwerking met Koen Brams.  Het postmodernisme in Vlaanderen en Nederland, het zijn twee totaal verschillende werelden, zo bleek in het vorige nummer, dat om die reden in twee delen was opgesplitst, een Vlaams en een Nederlands. Dat er tussen beide regio’s ook grensverkeer plaatsvond, is evident. Maar wat was […]

Postmodernisme (in Nederland en Vlaanderen)

Dit nummer kwam tot stand in samenwerking met Koen Brams. ‘Postmodernisme’, het woord lag in de jaren 80 op eenieders lippen. Maar wat betekende het? Was het een stijl? Of een filosofisch begrip? Bedoelde de filosoof Jean-François Lyotard er hetzelfde mee als de architectuurhistoricus Charles Jencks of de literatuurwetenschapper Ihab Hassan? Het antwoord is even […]

Archeologie van de computer (II) / cultuurbeleid in Nederland

Het ‘computertijdperk’: de term verraadt dat de computer meer is dan een tool. De computer is (letterlijk) het medium – ‘milieu’ – van deze tijd. We werken niet alleen met de computer, maar leven met (en via) het apparaat. Door positie te kiezen ten aanzien van de computer (en voorafgaande media) of er een tegendraadse […]

Archeologie van de computer

Amper drie decennia geleden drong de computer onze huiskamers binnen en toch kunnen we ons het leven zonder computer niet meer voorstellen. Dit nummer gaat over het moment – ergens in de tweede helft van de jaren 80 – dat ‘iedereen’ computers begon te gebruiken. Twee teksten – een soort ‘wat voorafging’ – dalen dieper […]

Dit nummer opent met drie bijdragen over de omgang met collecties in evenveel musea. Zowel in het Stedelijk Museum in Amsterdam (dat zich in een overgangsfase bevindt, in de aanloop naar de opening van de nieuwbouw) als in het MAS te Antwerpen (een nieuw museum dat enkele reeds bestaande museumcollecties samenbrengt in een nieuw concept) […]

19 januari 1983, primetime. De openbare omroep zendt de eerste aflevering van het maandelijkse discussieprogramma IJsbreker uit. Thema van de avond is het werk van Panamarenko; sprekers zijn de wetenschapper en kunstliefhebber Charles Hirsch, de schrijver en criticus Georges Adé, de wetenschapsfilosoof Herman Roelants en Panamarenko zelf. Bijzonder is dat het een livediscussie betreft, maar […]

Argumenten en documenten

In het vorige nummer maakten we kennis met allerlei soorten archieven, private en openbare, beeldbanken en archieven met documenten… In dit nummer focussen we op kunsthistorische archieven, in binnen- en buitenland, én gaan we in deze archieven aan de slag. In een panelgesprek met vier onderzoekers wordt de toestand van onze archieven uitgebreid tegen het […]

Documenten en argumenten

Dit nummer kwam tot stand in samenwerking met Koen Brams Wie archieven raadpleegt, krijgt vaak te maken met een verslofte verzameling documenten: aantekeningen, brieven, schetsen, teksten, foto’s, snippers, tijdschriften, catalogi enzovoort. In sommige gevallen is er geen enkele vorm van ordening en zit alles kriskras door elkaar. Hoe (on)geordend archieven ook mogen zijn, ze wekken […]

De acte de présence van het prinselijk paar, de toespraak van Vlaams Minister-President Kris Peeters en de bomvolle Blauwe Zaal van deSingel lieten er geen twijfel over bestaan: de opening op 1 oktober jongstleden van de nieuwbouw van deSingel te Antwerpen, ontworpen door Stéphane Beel, was hét culturele event in Vlaanderen van de afgelopen jaren. […]

Wanneer eindigden de jaren 80? Bijna alle commentatoren zijn het erover eens: in 1989, meer bepaald op 9 november 1989, met de val van de Berlijnse Muur. Voor de hele wereld betekende dit het einde van een tijdperk dat gedomineerd werd door de tegenstelling tussen Oost en West. In Duitsland heeft die cesuur een haast […]

De jaren 80 / Het sociaal statuut van de kunstenaar (vervolg)

Hebt u ooit van de Anacronisti gehoord? Kent u Gruppe Normal? Voor de jonge Wim Delvoye vormden zij midden jaren 80 de cruciale referentiepunten – zo blijkt uit deel 2 van het diepte-interview dat Koen Brams & Dirk Pültau met Delvoye voerden. Delvoye was nauwelijks de twintig voorbij – hij studeerde nog aan de Koninklijke […]

De jaren 80 / het sociaal statuut van de kunstenaar

Met twee essays knopen we in dit nummer opnieuw aan bij een langlopende serie waarin wordt teruggeblikt op de jaren 80. Guido Goossens zet het ‘geval Botho Strauss’ in als een case study om een paradigmawissel te illustreren in het denken over links en rechts in Duitsland. Hij vertrekt van het schandaal dat in 1993 […]

Artistieke arbeid (2): de werkplek

Dit nummer kwam tot stand in samenwerking met Koen Brams Om vat te krijgen op het fenomeen van de artistieke arbeid kunnen we ons afvragen waar die arbeid plaatsvindt. Wat is de werkplek van de kunstenaar? Hoe is die werkplek gestructureerd? In de korte tekst van Sergio Bologna waarmee dit nummer opent, kaart de Italiaanse […]

Artistieke arbeid (1)

Dit nummer kwam tot stand in samenwerking met Koen Brams In ‘kunstwerk’ zit het woord ‘werk’ vervat en toch wordt in het discours over kunst zelden over de arbeid gesproken die met artistiek werk gepaard gaat of over de bijhorende arbeidscondities. Waarom? Omdat we schrik hebben van een ontnuchterende kijk op de realiteit achter het […]

De jaren 80 (1)

De oprichting van het Centre Pompidou te Parijs in 1977; de val van de Berlijnse Muur in 1989: het zijn twee klassieke voorbeelden van symbolische grensmarkeringen van ‘de jaren 80’, het ene in verband met het veld van de cultuur en kunsten, het andere met betrekking tot algemene ontwikkelingen op politiek en maatschappelijk vlak. Maar […]

De jaren 80 (proloog)

Het komende jaar blikt De Witte Raaf uitgebreid terug op de jaren 80. Dit nummer vormt een bescheiden opmaat tot deze reeks en begint met twee bijdragen die het decennium afpalen door respectievelijk één mogelijk beginpunt en één mogelijk eindpunt naar voor te schuiven. Gijs van Oenen vertrekt van het krakersoproer ten tijde van de […]

Opus 1 (ps)

In de eerste jaarhelft van 2008 besteedde De Witte Raaf aandacht aan de vroegste of ‘eerste’ werken van kunstenaars. De fascinatie voor het premature werk en het begin van het oeuvre van kunstenaars is sindsdien nauwelijks weggeweest in de interviews die De Witte Raaf publiceerde. Een uitnodiging van LLS387 om het discursieve randprogramma te verzorgen […]

Antwerpen (p.s.)

Twee nummers geleden besteedde De Witte Raaf aandacht aan de manier waarop de Antwerpse burgemeester Patrick Janssens zichzelf en de stad Antwerpen ‘communiceert’. In dit nummer gaan we in op een tentoonstelling die in 2008 plaatsvond in de 35m3-kubus in deSingel: De Janssens Werken, geconcipieerd door architectuurtheoretici Gideon Boie en Matthias Pauwels, beter bekend onder […]

(Exit) Antwerpen

Dit nummer kwam tot stand in samenwerking met Koen Brams Antwerpen, gehavende stad. Antwerpen, stad aan de stroom. Tussen 1989 en 1992 werd onder impuls van vzw Stad aan de Stroom voor Antwerpen een set stadsbeelden geproduceerd, urbanistische ontwerpen waarvan er nooit één ten uitvoer zou worden gebracht.  Christophe Van Gerrewey doet de geschiedenis van […]

Antwerpen

Dit nummer kwam tot stand in samenwerking met Koen Brams 1. Noem de naam van een land en meteen komen er gevoelens en beelden op. Ook bij de naam van een stad maken zich onmiddellijk bepaalde gedachten en beelden van ons meester. Luik: het Palermo aan de Maas, de Vurige Stede, de stad waar iedereen […]

Beelden zijn gespleten en gelaagd. Ze tonen en verbergen tegelijk. Enkele teksten in dit nummer weten deze gedachte op uiteenlopende manieren hard te maken. Het nummer opent met twee teksten over de representatie van de Shoah, de eerste (door Marc De Kesel) naar aanleiding van een tentoonstelling uit 2001 met de titel Mémoire des camps, […]

‘Jugendstil’ (slot)

De problematiek van het begin van het oeuvre van een kunstenaar hield ons de afgelopen drie nummers bezig. Tot besluit presenteren we opnieuw twee ‘gevalstudies’. Caroline Jones stelt in haar essay over Robert Smithson dat hij een beeld van zijn oeuvre schept via een symbolisch overgearticuleerd Begin. Volgens Smithson neemt alles pas écht een aanvang […]

‘Jugendstil’ (3)

Wat doen we eigenlijk als we naar het begin van iets vragen – of het nu gaat om een oeuvre dan wel om een periode in de geschiedenis? Enerzijds heeft die vraag betrekking op een pril moment vol verwachting, een moment waarop iets nog maar net ontstaat en er nog niet tenvolle is. Maar door […]

‘Jugendstil’ (2)

Wanneer begint een oeuvre? Bij het eerste werk, zou je zeggen. Maar wat is het eerste werk? Het probleem is dat ‘het oeuvre’ een constructie is die, om de schijn van noodzakelijkheid en sluitende samenhang te installeren, de werkelijkheid (bewust of onbewust) vervalst, en feitelijk geproduceerde werken in- of uitsluit of in bepaalde constellaties schikt. […]

‘Jugendstil’

Wat kenmerkt het ‘jonge’ of ‘eerste’ werk van kunstenaars? Het tegendeel van wat de Altersstil typeert, zou je denken: Altersstil is introvert, gelouterd, bespiegelend van aard; de jeugdstijl is jong, explosief, onrijp, maar ook zwanger van beloftes. Los van die (halfware) clichés roepen de jonge en late stijl heel verschillende problematieken op. Het laatste werk […]

Relaties (2)

Wat delen kunstenaars met elkaar? In dit nummer, een vervolg op het vorige, wordt die vraag verder uitgediept en in diverse deelvragen uitgesplitst. Aan de ene kant van het spectrum is er de eenzame kunstenaar die de blik van de buitenwereld zoekt om zicht te krijgen op zijn eigen werk. In het vorige nummer was […]

Relaties

Wie maakt het kunstwerk? De kunstenaar, zou je zeggen. Alle kritiek op de ‘auteur’ of het ‘genie’ ten spijt hangt ons beeld van de kunstproductie nog altijd vast aan het unieke scheppende individu. Maar ook het anti-individualisme viert hoogtij. In dansmiddens, zo schrijft Myriam Van Imschoot in een brief van enkele jaren geleden, is samenwerking […]

De formattering van het museum (slot)

Altijd is er weer iets nieuws te beleven in de musea voor moderne en actuele kunst, maar zelden heeft dat met intellectuele beweeglijkheid of artistieke nieuwsgierigheid te maken, en des te vaker met imagopolitiek en klantenbinding, met de economisering van de artistieke sfeer en met de promotie van een consumentistische houding ten aanzien van kunst. […]

De formattering van het museum

De musea, vooral die van actuele kunst, serveren vandaag steeds vaker een even eclectisch als copieus menu. De kwantiteit is overdonderend, het aanbod divers, de formats steeds weer anders. Er lopen vier, vijf monografische tentoonstellingen tegelijk, en de collectie wordt in stukjes en brokjes gehakt en met zogenaamde ‘interventies’ doorspekt die zelden boven een anekdotische […]

De publieke plaats van de intellectueel

Drie, vier intellectuelen die in een met koeienhuiden beklede container – een bouwsel van Stéphane Beel – over een ‘moeilijk onderwerp’ praten: dat is zowat de kortst mogelijke omschrijving van het televisieprogramma Container (1989), dat met de jaren tot een van de meest legendarische producties van de Vlaamse publieke omroep is gaan behoren. Container werd […]

Tijdsbeelden

Een terugkerend thema in de recente gesprekken die De Witte Raaf met Belgische kunstenaars voerde, is de internationaliteit van hun carrière. The Eighties: A Topology, een tentoonstelling die momenteel in Porto loopt, vormde de aanleiding om dat onderwerp op een andere manier aan te snijden: niet door Belgische kunstenaars te ondervragen over hun relatie tot […]

Verkiezingen (een voorlopig slot)

Met twee bijdragen zet De Witte Raaf een voorlopig punt achter een reeks artikelen rond het VB en extreem-rechts. Voor die gelegenheid werd aan Hans Blokland en Jan Blommaert gevraagd om terug te blikken op de verkiezingen die in de herfst van 2006 plaatsvonden in Vlaanderen én Nederland – respectievelijk de gemeenteraadsverkiezingen van 8 oktober […]

1980

1. Noemen we een decennium – de fifties, de eighties… – dan doemen meteen beelden op. De sixties: the swinging sixties, korte rokken, de Beatles, l’imagination au pouvoir… Het ronde cijfer van 10 kalenderjaren volstaat blijkbaar om collectieve herinneringen op te wekken. Vermag één kalenderjaar hetzelfde? Welke betekenis roept bijvoorbeeld het jaar 1980 op? Welk […]

De vorm van de taal

Wij zien taal als informatie. Letters, woorden, zinnen, teksten en boeken zijn cellen, eenheden, pakketten en bundelingen van een onstuitbare communicatiestroom. We weten dat die stroom een drager en een vorm moet krijgen – woorden staan gedrukt of verschijnen op een scherm, een tekst staat in een boek. Maar, zo denken we, eerst de inhoud, […]

Kunst en onderzoek

Onderzoek is aan de orde van de dag. Alles en iedereen wordt eraan onderworpen. Op elke pagina van de krant is sprake van onderzoek, en klinkt de roep om nog meer, nog beter onderzoek. Marktonderzoek, wetenschappelijk onderzoek, consumentenonderzoek, politiek onderzoek, juridisch onderzoek; onderzoek naar de tevredenheid van de burger, onderzoek naar de bodemgesteldheid, onderzoek naar […]

Kunst in huis

Kunst in huis: wat is onmogelijker? De moderne kunst is toch nergens thuis? Dus in huizen al helemaal niet! In het tijdperk van de ‘museumkunst’ is ‘huiselijke kunst’ een contradictie. En toch: een groot, zoniet het grootste deel van de verkochte kunst komt finaal in de privé-sfeer terecht. Sommige mensen offeren hun hele huis aan […]

Extreem-rechts over de (taal)grens

Extreem-rechts, het is niet alleen een Vlaams fenomeen. In onze reeks over het Vlaams Blok/Vlaams Belang gaan we om deze reden ook buiten Vlaanderen kijken – naar Wallonië en Nederland om precies te zijn. Het levert meteen een uiterst gevarieerd beeld op. In Vlaanderen kent het VB sinds het begin van de jaren ’90 een […]

Gilles Deleuze

Rizomen. Verlangensmachines. Deterritorialisering. Multiple subjectivities. In de kunstwereld hebben deze fetisjbegrippen al een stevige carrière achter de rug. Midden jaren ‘90, toen de ‘procesmatige kunst’ in zwang raakte, introduceerden (ster)curatoren hun favoriete ‘artistieke praktijken’ met standaardfrasen als it’s a work of the devenir. Maar Deleuze paste niet alleen in de hausse van procesmatige kunst. Zijn […]

“Het woord ‘democratie’ wordt te pas en te onpas gebruikt, net zoals het woord ‘fascisme’, ‘nazisme’, ‘racisme’…”, tekent Rudi Visker aan in de openingstekst van dit nummer. En in alle maatschappelijke domeinen, zo kan men hieraan toevoegen, wordt met variaties op dat woord geschermd: de wil van de kiezer (in de politiek), de wil van […]

Jef Cornelis

Dit nummer werd gerealiseerd in samenwerking met Koen Brams. Wanneer Lucio Fontana en de overige spatialisten op 17 mei 1952 in Milaan hun manifest ‘via’ maar ook ‘over’ televisie publiceren, bestaat de Belgische televisie nog niet. De eerste zenddag van de Vlaamse televisie komt pas een jaar later, op 31 oktober 1953, met de historische […]

Het Huis

Dit nummer werd gemaakt in samenwerking met Bart Verschaffel. De moderne tijd is niet gestopt aan de voordeur en heeft het huis en het wonen voor problemen gesteld. Zij die modern wilden zijn, hebben gemeend dat het huis als een antwoord op die problemen moest worden gedacht. Zij hebben het moderne tot een ‘zaak’ gemaakt […]

De werkplek (slot)

De architect creëert in en mét de wereld. Zijn werkplek – de plek waar gebouwd wordt – heeft al een concrete vorm en tastbare limieten. De vraag naar zijn werkplek heeft bovendien iets tautologisch: de plek waar hij werkt is de plek die hij maakt; ze ontstaat tijdens het werken zelf. Het werk van de […]

VB

De vorige twee nummers van De Witte Raaf besloten telkens met een bijdrage over het VB op de achterpagina. Deze keer openen we ermee. Jan Blommaert beschrijft hoe het VB de politieke agenda van de afgelopen 15 jaren inhoudelijk en formeel heeft bepaald, en wat daarin de rol van de media is geweest. Een weinig […]

De werkplek

Waar maakt de kunstenaar zijn werk? Het lijkt er nauwelijks toe te doen. Hij maakt immers museumkunst. Ons institutioneel bewustzijn leert ons dat al die unieke plekken, de creatieve zolderkamertjes en de romantische afzonderingsoorden, niet bestaan. Ook het onderscheid tussen specifieke sites en aseptische tentoonstellingszalen moeten we relativeren. We ‘weten’ het ondertussen allemaal: in het […]

Stoppen met kunst

Dit nummer werd gemaakt in samenwerking met Bart Meuleman We hebben lang geloofd dat het kunstenaarschap een loodzware keuze was, of iets waartoe je ‘geroepen’ werd – Dirk Lauwaert wijdt daar enkele pertinente gedachten aan. Velen in het huidige kunstmilieu willen echter niet meer weten van dat roepings-pathos. Zij pleiten voor een nuchtere benadering. Kan […]

Het lijdt geen twijfel dat de sentimentele kunstopvattingen van de 19de eeuw nog niet zijn uitgeput. Veel mensen denken nog steeds dat kunst ‘verzoet’, dat zij de mensen bij elkaar brengt in een wereld die draait op consumptiedwang en gestandaardiseerd plezier. Laten we echter niet vergeten dat er ook een respectabele minderheid is die dergelijke […]

Marginalia

Zoals de groep Retort in haar neosituationistische pamflet Afflicted Powers stelt, werden de aanslagen van 11 september 2001 getekend door de lessen van de spektakelmaatschappij die juist het doelwit van de aanslag was. 9-11 was iconoclastische beeldproductie op blockbusterschaal. Het visuele onheilsteken van de brandende en instortende torens werd al spoedig tot inzet van een […]

De haas en de schildpad

Het beeld dat van een bepaalde periode bewaard blijft, is altijd getekend door het verlangen van de mensen die dat beeld koesteren: hun nostalgische hunkering, hun afkeer en hun onvervulde wensen. Er is wat dat betreft geen periode zo beladen als de jaren zestig. Voor een deel zien we die jaren als een tijd waarin […]

Retroactieve kritiek

In de intellectuele geschiedenis van het moderne westen volgen de verschijningsvormen van de kritiek elkaar op: romantische rebellie, artistieke onaangepastheid, spotzucht en publieksbeschimping, existentialistische opstand, burgerlijke ongehoorzaamheid, revolutionair engagement, demonstratie en bezetting, politiek terrorisme en zelfmoord, hermetisme, cryptomessianisme. De motivaties en theorieën die deze vormen van kritiek en verzet gedragen en gerechtvaardigd hebben, zijn de […]

Positieve censuur en prima-donnaprotest

Onder de pompeuze kop ICH WERDE NICHT MEHR IN DER SCHWEIZ AUSSTELLEN verscheen in die tageszeitung van 23 december een open brief van de kunstenaar Thomas Hirschhorn, waarin deze protesteert tegen het feit dat de rechtse populist Christoph Blocher deel is gaan uitmaken van de Zwitserse regering (de Bundesrat). Hirschhorn trekt een drastische en vooral dramatische […]

Heilige kunst

Soms lijkt het erop dat ‘de anderen’ altijd te veel of te weinig respect voor de kunst hebben, maar nooit precies genoeg. Wat voor de een al te veel is, is voor de ander nog lang niet voldoende. Door over kunstenaars te spreken alsof het gewone menselijke wezens betreft, met gewone en soms zeer banale […]

Ieder zijn gelijk

Frank Vande Veire heeft een pamflet over de kunst geschreven dat, na wat omzwervingen, in verkorte versie ook in de krant De Morgen is verschenen, en aanleiding is geweest voor een reeks reacties en commentaren. Vande Veire behandelt in zijn pamflet, veralgemenend en met retorisch vuur, het voorondersteld ‘kritische’ karakter van de kunst. Maar hij […]

Exegetisch delirium

In een klassiek essay uit 1964, getiteld Against Interpretation, gaat Susan Sontag de strijd aan met de overheersende tendens om kunstwerken slechts als een vehikel voor betekenis te zien. Ze hekelt de neiging om via de interpretatie van een werk de zintuiglijke ‘huls’ als het ware overbodig te verklaren. “To interpret is to impoverish, to […]

Herhaling en terugkeer

De ‘vooruitgang’ is een project van de westerse wereld dat allang geen echt project meer is. Wat we vandaag nog als vooruitgang menen te herkennen, is een onuitroeibare, blinde dynamiek, een permanente en duizelingwekkende vlucht naar voren, waarover niemand de controle heeft. Juist dit quasi-driftmatige vooruitsnellen geeft vrij spel aan de herhaling en de terugkeer […]

Anesthesie

De gedachte dat het museum een archief is en het kunstwerk een document, gaat ervan uit dat de relevantie van de kunst losstaat van haar esthetische kwaliteiten. Meer nog: het bewust neutraliseren van de esthetische blik, of van de schoonheid van het werk, stuurt hier de omgang met kunst en met het museum. Het artistiek hergebruiken of […]

Totale participatie

In onze mythische mediawerkelijkheid moet iedereen participeren. Oorlogsfilms bereiden ons voor op een oorlog die vervolgens – live op alle tv-zenders – weer als oorlogsfilm gaat functioneren. Tussen de bedrijven door spelen we computergames die een roesachtige opwinding creëren; uit de afstandelijke observator wordt een actieve deelnemer gekneed. Marshall McLuhan orakelde in de jaren zestig dat elektronische […]

De zaak van de kunst

Voor veel mensen en voor de publieke opinie blijft kunst een hoogwaardig luxeproduct, traditioneel verbonden met bevoorrechte sociale klassen en een elitaire levenswijze. Wanneer deze ‘hoge’ kunst met ruime staatssteun wordt geproduceerd, moet ze er ook zijn voor iedereen, en daadwerkelijk door veel mensen worden ‘genoten’. Het zou toch ontoelaatbaar zijn dat de gesubsidieerde kunst […]

Overvloed en onbehagen

Terwijl de internationale managerskaste is ontmaskerd en in handboeien wordt afgevoerd, blijft de thuisbelegger sprakeloos achter met een stapel beurspapier die niets meer waard is. In Nederland wordt wellustig afgerekend met de omstreden erfenis van twee Paarse kabinetten, terwijl in Vlaanderen – onderdeel van het op vier na rijkste land ter wereld – een cultuurminister aftreedt omdat […]

Wereldbeelden

Globalisering wordt vaak bestreden in naam van een andere en betere wereld. In dit nummer van De Witte Raaf, dat voortbouwt op het vorige, contrasteert Jean-Luc Nancy de kapitalistische globalisering met het visioen van een postkapitalistische “mondialisering”, waarin de “slechte oneindigheid” van het winstprincipe plaatsmaakt voor de “ware oneindigheid” van de schepping uit het niets. […]

Globalisering

“Als alles wat er (nu) is in rook zou opgaan, zou de neus er nog onderscheid in weten te vinden.” Cultuurkritische pamfletschrijvers hebben deze stelling van Heraclitus wellicht iets te letterlijk genomen, toen zij op 11 september 2001 met de blik gericht op de televisieschermen verkondigden dat “de wereld na vandaag nooit meer dezelfde zal […]

De vader/het kind

Salò van Pasolini. Hoe hebben we die film in godsnaam kunnen uitkijken, vraagt Frank Vande Veire zich met een zucht af. Het is de ultieme onmenselijke film, die ons niets aan historische, psychologische of sociologische inzichten meegeeft. Toch maakt Vande Veire aannemelijk dat Salò niet zomaar een hels visioen is, maar wel degelijk inzage biedt […]

Het landschap

Kan men anders over de wereld denken zonder de wereld ook of éérst anders te zien? Het is niet gemakkelijk anders te kijken. Wereldbeelden zijn ontwikkeld in een traag en halfbewust proces, en een lange beeldtraditie is neergeslagen in codes die het maken en bekijken van voorstellingen van de wereld regelen. Het landschap is er […]

Anachronismen

 In een cultuur waarin alles permanent nieuw dient te zijn, of tenminste die indruk dient te wekken, wordt de term anachronisme  doorgaans negatief gebruikt – niet als beschrijving, maar als waardeoordeel. In zijn boek Devant le temps stelt Georges Didi-Huberman echter dat anachronismen geen overbodige nevenproducten zijn, maar een cruciale rol spelen in de (kunst)geschiedenis: […]

Horen, zien en voelen

De tekst van Wouter Davidts waarmee dit nummer opent, gaat over de ontwikkeling van het ruimtebegrip in de kunst, van de minimal art en de white cube, over Buren, Asher en het site-nonsiteconcept van Robert Smithson, tot Gordon Matta-Clark en de Alternative Spaces. Davidts behandelt kunstenaars die nu tot de canon behoren en die allemaal […]

Boeken

Het boek is in principe een totalitair medium – een medium dat zijn object inkadert, isoleert en afsluit. Tegenover de openheid van het essay staat de afronding die eigen is aan het boek. Sommige lezers vertrouwen een boek pas wanneer ze ook alle aangehaalde literatuur hebben bestudeerd; daarmee storten ze zich in een bodemloze put van […]

(Re)Media

 Nu duidelijk wordt dat media een woekerend systeem vormen dat weinig meedeelt over een ‘buitenwereld’, maar vooral over en met zichzelf communiceert, zou men het gebruik van de notie ‘media’ als label of theoretisch instrument misschien even moeten verbieden, om te kijken wat er dan overblijft. Misschien moeten we stoppen het mediale systeem te peilen […]

Professional/Dilettant

Overal wordt vandaag geprofessionaliseerd, en van de weeromstuit steekt het dilettantisme overal de kop op. Over die noodlottige dialectiek gaat dit nummer. Professionalisering veronderstelt dat men de kwaliteit van het handelen kan meten en verifiëren door middel van ‘kwaliteitsnormen’. Deze logica breidt zich tegenwoordig uit naar nagenoeg alle sferen. De humane wetenschappen worden gerationaliseerd (bv. […]

Over vormgeving

Het uitzicht van mensen en dingen blijkt alsmaar belangrijker, en de aanmaak ervan wordt meer en meer toevertrouwd aan specialisten-ontwerpers. Omgeven door spektakel enerzijds en ‘design’ anderzijds, komt ook de kunst – kunst die ‘zichzelf’ wil zijn als ‘ware schoonheid’, als revelerend beeld, als kritisch commentaar – in de problemen. Wat doet de vorm? Wat […]

Metamorfosen van de beschouwer

Sinds Michael Fried in zijn onontkoombare essay Art and Objecthood (1967) constateerde dat het ’theatrale’ minimalisme de beschouwer nadrukkelijk met zijn eigen rol confronteert, is de aandacht voor dat fascinerende wezen, de beschouwer, alleen maar gegroeid. De theatrale tendens heeft dan ook een ongekende zegetocht in de hedendaagse kunst gemaakt, waarbij de installatie het dominante […]

Het open doek

Dit zevenentachtigste nummer van De Witte Raaf is het eerste dat uit de handen komt van een geheel vernieuwde redactie. Na het vertrek van Koen Brams is een team samengesteld dat bestaat uit Sven Lütticken, Bart Meuleman, Dirk Pültau, Jorinde Seijdel, Camiel van Winkel en Bart Verschaffel. De constante factor op het Brusselse kantoor blijft […]

Deze aflevering van De Witte Raaf staat in het teken van een even algemene als eenvoudige vraag: wat is er aan de hand met de hedendaagse kunstproductie, -reflectie en -presentatie? In drie paneldiscussies en zes kortere bijdragen zijn talloze mogelijke antwoorden geformuleerd. Hieronder vindt u een uitgebreide index van trefwoorden die verwijzen naar de in dit […]

Het laatste kunstwerk

Wat hebben de Grosse Fuge, een van de laatste composities van Ludwig van Beethoven, de Victory Boogie Woogie, het laatste schilderij van Piet Mondriaan, en Eyes Wide Shut, de laatste film van Stanley Kubrick, met elkaar gemeen? Zijn deze werken emanaties van wat in de kunstgeschiedschrijving bekendstaat als Altersstil (of Spätstil), en zo ja, wat […]

Het gebruik van de kunst

Hebt u al kennisgemaakt met Bobby? Of is het Bobette, want het geslacht van het beestje ken ik niet, maar dat het een allerschattigste hond is, daaraan durf ik niet te twijfelen. Bobby is niet alleen zeer lief, hij heeft ook een brede culturele interesse. Bovendien is hij hyper-sociaal: het liefst van al snuffelt hij […]

Pose, acteren en performen

Het portret, de diva in de Italiaanse stille film, het rockoptreden, het klassieke recital en Eric Clapton in MTV-Unplugged, daarover gaat het allemaal in de eerste vijf essays van dit nummer. Centraal staan de vragen: hoe ziet de opvoering van lichamen (op het canvas, op de scène) eruit, welke conclusies kunnen we uit die karakteristieken […]

Over het clichématige en het waanzinnige

De afgelopen twee maanden hebben we clichés over kunst en maatschappij verzameld. Het woordenboek van pasklare ideeën is het resultaat. Spijtig genoeg heel wat minder baldadig dan het project van Flaubert – sla er zijn Dictionnaire des idées reçues maar eens op na, en lees bijvoorbeeld wat er bij Syfilis staat: “Daar loopt min of […]

13 juni 1999

Deze datum werkt nu al jaren als een rode lap op de spreekwoordelijke stier. De vorige verkiezingen, in 1995 – op alweer een Zwarte Zondag – lagen nauwelijks achter de rug, of er werd al met smacht uitgekeken naar de ‘moeder van alle verkiezingen’, die nu gelukkig nog maar slechts op iets meer dan één […]

Televisie

Samen met de Vlaamse Televisie Maatschappij (VTM) vieren we in deze aflevering tien jaar commerciële televisie in Vlaanderen. Dat doen we eerst en vooral met een fragment uit het drie uur durende gala dat VTM haar trouwe kijkers onlangs aanbood en dat we hier graag bijna in extenso reproduceren. Het is een erg meeslepende montage, […]

De kunstenaar fictief, kunsthistorisch en sociologisch

In deze aflevering nog eens meer dan tachtig fictieve kunstenaars. De Encyclopedie van fictieve kunstenaars telt daarmee iets minder dan honderdvijftig stuks, honderdvierenveertig om precies te zijn. Het is alweer een bende vervalsers, zelfmoordenaars, iconoclasten en hopeloos verliefden. Gelukkig zijn er ook nog smart guys als A die als kunstenaar geen sporen wilde nalaten, en […]

Het kunstenaarschap in/als fictie

In deze aflevering staan we opnieuw uitgebreid stil bij het thema van het kunstenaarschap. Hadden we in de eerste aflevering van deze jaargang vooral aandacht voor de wijze waarop de beeldende kunstenaar zelf reflecteert over zijn kunstenaarschap – met onder andere analyses van het werk van Jan Vercruysse en Thierry De Cordier – dan ligt […]

De intellectueel

Precies een eeuw geleden, meer bepaald in de Franse krant L’Aurore, duikt de term ‘intellectueel’ voor het eerst op, tenminste voor het eerst als omschrijving van een ‘nieuw soort’ mens. In 1898 is het pamflet J’accuse!, Émile Zola’s verdediging van de valselijk veroordeelde Dreyfus, de aanleiding voor de mobilisatie van een bont gezelschap, van auteurs […]

Schaalvergroting

Er gaat geen week voorbij of er wordt ergens ter wereld een megafusie of grootschalige overname aangekondigd: Thyssen en Krupp, Citicorp en Travelers, Daimler-Benz en Chrysler, enzovoort. Vaak gaat het hard tegen hard, zoals bij de strijd voor het zeggenschap over Rolls-Royce, waar BMW ondanks zware chantage uiteindelijk de duimen moest leggen voor VW. In […]

Poëtica

Met ‘poëtica’ als thematisch uitgangspunt van dit nummer hebben we het ons niet gemakkelijk gemaakt, want waar slaat deze term eigenlijk op? Bij een poëtica gaat het ontegensprekelijk om theorievorming, die in enge zin te maken heeft met de dichtkunst, en in brede zin met de kunsten in het algemeen. Meteen stelt zich al een […]

Educatie

Het actieterrein van de educatie strekt zich uit van het reële tekort bij de ene, tot het vermeende teveel bij de andere: tussen de domheid van het volk enerzijds, en het verlangen van de opvoeder anderzijds. Deze schets van het educatieve veld vormt ook de leidraad van dit nummer van De Witte Raaf  dat voor […]

Het kunstenaarschap

Van de Vlaamse werkzoekende schoolverlaters die in juni 1995 afstudeerden, is een jaar later nog één derde van de meisjes, en één vierde van de jongens werkloos. Een dramatische statistiek! Voor het artistieke onderwijs – onze academies, zeg maar –  ziet de situatie er nog ernstiger uit: niet minder dan 41% van de meesters in de […]

DeMondriaan, part 3

Een format moet al van het niveau van Die Hard zijn, wil een eerste, laat staan een tweede sequel het publiek nog in vervoering brengen. Hoe zou u dan warm kunnen lopen voor het derde deel van de correspondentie tussen “een moeilijk leesbaar kunsttijdschrift met een in zichzelf gekeerde, zelfingenomen benadering” en een professioneel, efficiënt […]

Inleiding

Voorliggende aflevering van De Witte Raaf, de negenenzestigste, hebben we aangegrepen om een balans op te maken. Middenin de eerste katern vindt u het register van de artikels die de afgelopen vijf jaar verschenen in De Witte Raaf, gerangschikt per auteur, onderwerp, en trefwoord. Het register is echter al achterhaald, want hier zijn vijf nieuwe […]

Globalisering

De verbeten pogingen van Minister-President Wim Kok en Minister van Buitenlandse Zaken Hans van Mierlo om tot een nieuw Europees verdrag te komen, liggen nog vers in het geheugen. We konden ons daarbij niet van de indruk ontdoen dat de Nederlandse bewindslieden niet zozeer een nieuwe stap in de Europese globalisering voor ogen stonden, dan […]

Iconografie

What Do Pictures Really Want? Zouden beelden het liefst massa’s geld willen kosten, bewonderd willen worden, hun schoonheid geprezen willen zien, veel liefhebbers wensen die hen aanbidden en vereren? Er zijn een aantal beelden die hierin perfect slagen. Ze moeten niet eens benoemd worden, want iedereen kent ze, die beelden die honderdduizenden mensen in beweging […]

Ideologie

Renault Vilvoorde sluit en Deng Xiaoping is dood. Bondiger kan de probleemstelling van deze aflevering niet samengevat worden. Het eerste zinsdeel zouden we moeiteloos kunnen uitbreiden: het faillissement van de Forges de Clabecq, de faling van Boel Temse, de talloze ontslagen bij Philips Brugge,… Er mag voor gevreesd worden dat nog heel wat bedrijven zullen […]

Geacht publiek

 Geheel in overeenstemming met de beleidslijnen van Vlaams Minister van Cultuur, Gezin en Welzijn Luc Martens wil De Witte Raaf middels deze aflevering in het algemeen, en deze voorpagina in het bijzonder, meewerken aan de activering van de publiekswerking van de Vlaamse musea. Zoals de Minister terecht aangeeft in zijn beleidsbrief Musea 1996-1999 mag van […]

De universiteit

“Waar bemoeien ze zich eigenlijk mee?” zo heeft men aan de negen departementen kunstwetenschappen en -geschiedenis van de universiteiten in Vlaanderen en Nederland de afgelopen twee maanden zeker verzucht – eenmaal is ons dat ook ter ore gekomen. De universiteit, dat is toch een onbesproken plaats, is de gedachte die aan deze verzuchting ten grondslag […]

Autobiografie

“Het zou wel eens een belangrijk besluit kunnen zijn dat ik gisteren genomen heb. Het komt voort uit de (bijna fysieke) behoefte om te schrijven, aan iets substantieels, dageliks. (…) Tevens is er de behoefte om eens meerdere nivoos tegelijk aan te spreken. De dagboekvorm lijkt daarvoor geschikt. (…) Afstand tussen notitie (aanduiding) en formulering […]

Transport

Er gaat geen dag voorbij of er doen zich schermutselingen voor tussen Belgische excellenties en bestuurders van hogere en lagere niveaus – de EG, de Gemeenschappen, de Gewesten, de Provincies en de Steden en Gemeenten. Wie organiseert de strijd tegen de drugshandel? De federale overheid. Voor wie is de drugspreventie? Voor de gemeenschappen. Het zijn […]

Kunstgeschiedschrijving

Met deze aflevering over kunstgeschiedenis en kunstgeschiedschrijving geeft “De Witte Raaf” – na de analyse van het hoger kunstonderwijs in Vlaanderen en de studies van de Belgische museale collecties van hedendaagse kunst – het startschot van een nieuw onderzoeksproject: de doorlichting van de universitaire opleiding tot kunsthistoricus, in Vlaanderen én Nederland (waarvan de resultaten aan het eind […]

Beeld en verhaal

Als we het over beeld en verhaal willen hebben, moeten we eerst en vooral nadenken over de macht van het beeld, of beter, over de macht van diegene die zich van het beeld bedient. In de bijdragen van Luc Tuymans en Dirk Lauwaert wordt deze vraag als uitgangspunt naar voor geschoven. Wie heeft het overzicht, […]

Zoals we in de vorige afleveringen van De Witte Raaf meedeelden, wordt het tijdschrift met ingang van 1 januari 1996 zelfstandig en verhuist de redactie naar Brussel. Ook in 1996 wil De Witte Raaf zich inzetten voor degelijke, onafhankelijke, kritische analyses van beeldende kunst en haar maatschappelijke context. Zo staat in de eerste aflevering van de nieuwe […]

Het private verzamelen

Op basis van enkele stevige wandelingen in het Middelheim Museum schetsten we in de vorige aflevering de actualiteit van het enige Belgische Openluchtmuseum voor Beeldhouwkunst. Na deze descriptieve fase, graven we nu in Middelheims geschiedenis en peilen we bij een aantal ‘betrokkenen’ naar hun vervolg van de droom van de Antwerpse Burgemeester-Conservator Lode Craeybeckx. Ons […]

Hegels meisje

We zien dat dit ongelukkige bewustzijn de keerzijde en de voltooiing is van het in zichzelf volkomen gelukkige bewustzijn, namelijk het komische bewustzijn. In dit laatste trekt alle goddelijke wezenheid zich terug, of het is de totale veruiterlijking van de substantie. Het ongelukkige bewustzijn is omgekeerd het tragische lot van de zekerheid van zichzelf die op en […]

Porno

Waar waren we gebleven? Bij beelden waarin mensen elkaar pijn doen, wrede beelden: een koffer met een lijk in, een doorboorde cowboy, Ste Sebastienne en de Natural Born Killers van Oliver Stone. Nu willen we andere beelden zien, geen beelden van mensen die elkaar de duvel aandoen maar van mensen die met elkaar de liefde […]

Wreedheid

Beelden van geweld, wrede beelden, waarom maken we ze en waarom willen we ze zien? Kunnen we in beelden wel tot zoiets als wreedheid doordringen? En hoe kunnen deze beelden zich plots als kunst voordoen? Ziehier de vragen die we in deze aflevering van “De Witte Raaf” aan de orde willen stellen, in relatie tot uiteenlopende oeuvres […]

...van het alledaagse

Eindigen doen we met de beschouwingen van Dirk Lauwaert over Jean Baudrillard, waarvan recent “Le Crime Parfait” verscheen, een nieuwe bundel teksten waaruit we ruim een jaar geleden reeds een gelijknamig fragment aan u voorstelden. De perfecte misdaad – “een misdaad zonder misdadiger, zonder slachtoffer en zonder motief” – dat is wat Baudrillard tegen “een opeenhoping van […]

Kunstbeleid / Verzamelen

Nu “De Witte Raaf”, met ingang van deze nieuwe jaargang, ook in Nederland ruim verspreid wordt, is een korte omschrijving van de politiek van het tijdschrift aangewezen. Een “Cultureel Ambassadeur” is “De Witte Raaf” niet. “Te gast” wil het tijdschrift in Nederland evenmin zijn. Net als in Vlaanderen wil “De Witte Raaf” een duidelijke plaats verwerven, maar welke? Het is makkelijk […]

Het proces (vervolg)

Een kritische exploratie van de kunst van de laatste vijftig jaar brengt een permanente zucht naar vitaliteit aan het licht. Na de formele en inhoudelijke uitputtingsslag van de historische avant-gardes doet niet zozeer meer het nieuwe als wel het vitale de harten sneller slaan. Dat vitale wordt soms wel in erg gekke kostuums gestoken. Bijvoorbeeld […]

Het proces

Deze en de volgende aflevering van “De Witte Raaf” zijn in ruime mate gewijd aan het proces, een concept dat het vooral goed deed in de tweede helft van de jaren ’60 en de eerste helft van de jaren ’70, en nu weer helemaal terug is. In de dagboeknotities van 1969 van Daniël Robberechts, de auteur van verschillende works […]

De academie

“Laten we hopen dat de in de loop van deze uitzending op tafel gesmeten problemen in een verder gesprek over het kunstonderwijs in Vlaanderen uitgediept kunnen worden”, dat waren ongeveer de laatste woorden, van de uitzending “3 X kunstonderwijs”, een programma van Jef Cornelis en Chris Dercon, waarin het kunstonderricht van drie instellingen onder de loupe […]

Hooglied

Voor een bespreking van “Hooglied, De Beeldwereld van Religieuze Vrouwen in de Zuidelijke Nederlanden, vanaf de 13de eeuw” deden we een beroep op vier auteurs. Telkens vanuit een andere invalshoek of met een specifiek afgebakend deelterrein als uitgangspunt wordt deze tentoonstelling kritisch benaderd. Marc De Kesel reflecteert over de omgang met het “andere” in het verleden (waarbij […]

Het jonge

Elk nieuw jaar, elk nieuw decennium, laat staan elke nieuwe eeuw schijnt de belofte van het nieuwe in te houden. Aan deze arbitraire kapstokken plegen wij het nieuwe op te hangen. (Anderzijds is het nog maar de vraag of het nieuwe nog wel met dit nieuwe jaar in verband gebracht wordt als u deze aflevering […]

Kunst en handel

Onlangs werd het nieuws verspreid dat de oudste galerie van het land, galerie Isy Brachot, in vereffening is gegaan. In een interview met Isy Brachot, de kleinzoon van de oprichter van de galerie, worden de diverse facetten van deze faling aan de orde gebracht. De oorzaak moet gezocht worden in de algemene crisis op de […]

Schilderen

Voor de filosoof Jean Baudrillard is “de perfecte misdaad” een eerste beeld uit een onuitputtelijke reeks metaforen die evenzovele fragmenten van zijn laat-twintigste-eeuwse metafysica funderen. Geconfronteerd met de impact van talloze technologische innovaties onderzoekt Baudrillard tevens de mogelijkheden van de (filosofische) reflectie, en zelfs van de kunst, die hij waardeert voor zover ze zich bewust […]

Openbaar

In”Oeffentlichkeit und Erfahrung”, wijden Oskar Negt en Alexander Kluge een hoofdstukje aan  gedenktekens, deze veelal vanwege de overheid gepleegde aanslagen op de openbare ruimte, die in een immer veranderende (politieke) context slechts ten prooi vallen aan duivestront en steeds maar verslechterende ecologische omstandigheden. Het is noodzakelijk zowel de eerste gedaante van een monument te bewaren, […]

Rendez (-) vous

Van de tentoonstelling “Rendez (-) vous” , de enige groots opgezette tentoonstelling van het Museum van Hedendaagse Kunst van Gent dit jaar, waarin door Gentenaars geliefkoosde voorwerpen geïnstalleerd worden door Jimmie Durham, Ilya Kabakov en Henk Visch, vindt u in dit nummer slechts één beeld. Toch staat bijna het gehele nummer in het teken van “Rendez […]

Terugblik

Met beter papier, een grotere letter en een nieuw lay-outconcept dat zo mogelijk nog klassieker oogt, geven we De Witte Raaf een andere aanblik, voor het eerst sinds het blad medio de jaren ’80 opgericht werd. We zijn ervan overtuigd dat deze veranderingen het leesplezier (nog) zullen vergroten. Niettegenstaande we met deze opmaak de toekomst […]

Blindheid

Keren we terug naar het voorjaar van 1991. De koude oorlog is nog maar nauwelijks bedwongen of de Verenigde Naties beslissen het golfstaatje Koeweit terug te vorderen van een dictator “wiens machtsdrang ingeperkt moet worden”. We keren terug naar deze oorlog omdat een belangrijk hedendaags denker, de Fransman Paul Virilio, onder andere deze gebeurtenis heeft […]