Nathalie Du Pasquier. No turning here!
Het is exact veertig jaren geleden dat de Franse kunstenaar Nathalie Du Pasquier als jonge illustrator naar Milaan afreisde op weg naar een nog onbekende toekomst. Ze vond er liefdesgeluk bij de Britse ontwerper George Sowden, die haar in contact bracht met de Milanese designscene, en haar tot een nieuwe roeping verleidde: textiel- en laminaatontwerp. Samen vervoegden ze zich bij het het postmoderne design- en architectuurcollectief Memphis, in 1981 opgericht door de Italiaanse meubelontwerper Ettore Sottsass wiens naam tot op vandaag nog steeds in één adem met die van Du Pasquier genoemd wordt. Even hardnekkig als met Memphis en Sottsass, wordt Du Pasquier geassocieerd met haar expressieve grafische ontwerpen, geïnspireerd op Afrikaanse stoffen, popart en art deco. Toch zette Du Pasquier achter haar kortstondige carrière als ontwerper in 1986 bewust een punt. Hoewel haar kritisch-emancipatorisch gebruik van decoratieve, geometrische patronen en designcodes zich expliciet onderscheidde van de ‘misdadige ornamentiek’ die Adolf Loos had afgezworen, wilde Du Pasquier zich toeleggen op meer ‘stille’ vormen. Niet alleen minder schreeuwerig, maar ook minder toegepast, want zelfs de antidesignhouding en functionaliteitskritiek van Memphis impliceerde nog een directe relatie met de werkelijkheid waar ze graag mee wilde breken. De wens om haar geometrische vormentaal uit te puren, bracht Du Pasquier naar de schilderkunst – een medium waar ze vanaf 1987 bijna exclusief haar tijd aan zou wijden, en dan met name aan het genre van het stilleven, want de precisie van de compositie en de genuanceerde schikking van vormen op het schilderij, dát was waar het voor haar om draaide.
Het heeft lang geduurd vooraleer Du Pasquier erkenning voor haar schilderkunst kreeg. Pas in 2016 organiseerde de Kunsthalle Wien met Big Objects Not Always Silent haar eerste grote institutionele solotentoonstelling, en met No turning here! toont Du Pasquier voor het eerst werk bij haar nieuwe Brusselse galerie Greta Meert. De klassiek geconcipieerde galerietentoonstelling verenigt een reeks nieuwe schilderijen waarin de progressieve tendens naar formele vereenvoudiging merkbaar is. Terwijl Du Pasquier in de jaren tachtig en negentig nog huishoudelijke objecten schilderde, zoals kopjes en vazen, liet ze later ‘concrete’ alledaagse vormen achterwege, en begon ze met het maken van haar ‘constructies’: zelfgemaakte houten objecten gebaseerd op denkbeeldige modellen. De objecten die in de beeldruimte verschenen waren met andere woorden uitsluitend het resultaat van haar eigen ontwerp. Op die manier sloot ze zich geleidelijk af van alles wat extern aan het doek bestaat, de werkelijkheid. Door vormen en kleuren te bevrijden van de buitenwereld, en dus van de representatie, kon Du Pasquier zich voorgoed ontdoen van het anekdotische karakter en de symbolische interpretaties die haar uitgekozen objecten – een Italiaanse motor, een percolator, een fles wijn, een wasknijper – voorheen onvermijdelijk opriepen, om zich uitsluitend toe te leggen op de schikking van vormen. In 2003 maakte Nathalie Du Pasquier een reeks tekeningen voor het boek Arranging Things: a Rhetoric of Object Placement van Leonard Koren, een bevriende kunstenaar uit San Francisco. Die samenwerking leerde dat het schikken en herschikken van objecten een bijzonder specifiek en genuanceerd proces is: wat betekent het om objecten aangrenzend te maken, te verenigen of uit elkaar te halen in het vlak van het schilderij? ‘Geschikte dingen, zowel in commerciële als niet-commerciële werelden, hebben altijd met elkaar gemeen dat ze iets communiceren,’ schrijft Koren in Arranging Things. ‘De schikking van dingen is met andere woorden geen uitsluitend esthetische aangelegenheid; het is een act van het communiceren.’ Het werk van Het werk van Morandi of De Chirico wordt in herinnering geroepen door de wijze waarop de vormen in Du Pasquiers schilderijen een unieke werkzaamheid ontplooien: ze laat de vormen de randen van het schilderij verkennen; ze stapelt ze op, verticaal en diagonaal; ze doet ze tegen elkaar aanschurken, alsof ze zoeken naar contact en proximiteit.
Voor Du Pasquier zijn schilderijen objecten, en ook bij Greta Meert houdt ze vast aan de overtuiging dat een schilderij geen document van de realiteit is. Veel aandacht gaat uit naar de plastische structuur en de uitdrukking van ruimtelijkheid, waarbij de spanning wordt uitgespeeld tussen twee- en driedimensionaliteit, tussen de picturale en de fysieke ruimte. De schilderijen tonen een frontaal spel van zwevende elementen geschilderd in solide kleurvlakken. Haar benadering van kleur is veeleer intuïtief en bedoeld om het picturale beeld te wijzigen: geometrische vormen worden benadrukt door contrasten en waardeschalen toe te voegen. Middels perspectief schildert Du Pasquier composities met krachtige volumes, dynamisch en abstract, waar je desalniettemin architecturale of technische elementen in kan herkennen. Toch blijven de vormen ongenaakbaar en fundamenteel onbenoembaar, waardoor ze niet alleen de verbeelding van de toeschouwer aan het werk zetten, maar bovenal de focus richten op de onderlinge relaties en dynamieken tussen lijnen en vlakken.
Een nieuwe ontwikkeling in haar artistieke praktijk belichaamt Freestanding, een grote driedimensionale constructie gemonteerd op een olijfgroene basis en beschilderd met vrolijke kleurvlakken die, zoals de titel het al zegt, vrij in de ruimte staat opgesteld. Daarmee lijkt de cirkel rond: het denkbeeldige model wordt een schilderij, het schilderij wordt een bevrijd object. Wat zal de kunstenaar hierna gaan doen? Een terugkeer naar voorgaande vormen lijkt haast uitgesloten binnen het voortschrijdende artistieke parcours, en misschien is dat net wat Du Pasquier met de titel van haar tentoonstelling, voorzien van een uitroepteken, zelf al aankondigt? Toch behoort deze nieuwe reeks niet tot haar beste werk: de schikkingen in de beeldruimte komen soms nogal gratuit over, de geometrische vormen zijn harder en hoekiger, de kleuren schreeuweriger dan in de vroege stillevens – het anders zo levendige gesprek tussen vormen en vlakken loopt hier stroever dan voorheen.
• Nathalie Du Pasquier. No turning here!, tot 19 januari in Galerie Greta Meert, Rue du Canal 13, 1000 Brussel.