width and height should be displayed here dynamically

On Kawara, Whole and parts 1964-1995

Tentoonstellingen van On Kawara hebben onvermijdelijk een retrospectief karakter. Zijn werk is immers zelf al retrospectief. Doordat een Date Painting altijd de datum toont van de dag waarop hij geschilderd is, verschijnt hij onmiddellijk als terugblik op zichzelf, op zijn eigen geschilderd-zijn. Iets gelijkaardigs geldt voor de ansichtkaartjes met de gestempelde mededeling I got up(gevolgd door het uur waarop OK opstond), en voor alle reeksen van On Kawara die gerelateerd zijn aan zijn levensloop: I metI wentI am still alive… Al die werken zijn in zekere zin ‘auto-retrospectief’.

Deze verdubbeling wordt natuurlijk nog eens verdubbeld, wanneer een echte retrospectieve van On Kawara wordt georganiseerd, zoals einde 1996 gebeurde door Le Nouveau Musée/Institut d’Art Contemporain (Villeurbanne). De tentoonstelling was op verschillende andere plaatsen te zien, en er kwam ook een boek bij uit, met dezelfde titel als de tentoonstelling: On Kawara, Whole and Parts 1964-1995. Het boek heeft het retrospectieve karakter van On Kawara’s werk consequent toegeëigend. Whole and Parts is namelijk als een drievoudige terugblik opgevat: van werken, van teksten over On Kawara, en van tentoonstellingen van zijn werk. Het eerste deel van het boek ordent On Kawara’s werken per werktype, en daarbinnen chronologisch. Van de telegrammen met de boodschap ‘I am still alive’ wordt een keuze getoond, gespreid over de periode 1970-1995. Uit de serie I got up wordt dan weer één coherent ‘tijdsblok’ gelicht. De vijftien prentbriefkaartjes zijn verstuurd op vijftien achtereenvolgende dagen, tijdens de eerste helft van de maand april 1971, en dit vanuit New York. Die eenheid van plaats genereert een merkwaardig narratief neveneffect. De prentbriefkaarten hebben immers hetzelfde onderwerp (Manhattan uit de lucht, het gebouw van de Verenigde Naties van buiten en van binnen), en de opeenvolging van de beelden suggereert een bewegende camera die vanuit de lucht om het eiland heen zwenkt. De kaartjes met hun neutrale ‘I got up’-mededeling, ontpoppen zich onverhoeds tot een thematisch coherente, bijna filmisch gestructureerde sequens.

Het tweede deel – een keuze uit teksten over On Kawara, afkomstig uit catalogi, publicaties of tijdschriften – loopt in chronologische volgorde van een tekst van Donald Karshan uit 1970 tot een tekst van Satoshi Yamada uit 1995. Het derde deel met de tentoonstellingen bestrijkt dezelfde periode, van The New York Cultural Centre, 1970, tot het Museum of Contemporary Art, Los Angeles, 1995.

Whole and Parts, de titel van het boek, varieert op de begrippenparen die On Kawara in het verleden als titel voor zijn tentoonstellingen gebruikte, zoals Continuity/Discontinuity (Moderna Museet, Stockholm, 1979) ofErscheinen/Verschwinden (Kunstverein, Keulen, 1995). In een kort voorwoord stellen Xavier Douroux en Franck Gautherot dat het boek een evenwicht beoogt tussen de blik op het geheel en die op het detail. Ze verbinden de titel van het boek ook met de ondertitel van een vroege date painting (DEC. 31. 1966): To make a hole in a day as a nap. Cruciaal is uiteraard de woordspeling tussen whole en hole. Hoe heler dit oeuvre verschijnt, hoe duidelijker wordt dat het ‘whole’ om een ‘hole’ draait, zeg maar de volledigheid om ledigheid. Douroux en Gautherot karakteriseren deze ‘heelheid’ als een negatieve heelheid, een absorberende totaliteit. Ze gebruiken het bekende beeld van het zwarte gat dat het licht opslokt.

Maar wat in dat zwarte gat wegvloeit, is wellicht vooral de tijd, die doorheen de notities en geschilderde data een blinde zuigkracht krijgt. On Kawara registreert het wegspoelen van de geschiedenis door het gat van de tijd. Whole and Parts weet die ‘tijdsval’ helder op te roepen; het retrospectieve boek is de retrospectieve tentoonstelling waardig.

 

• On Kawara, Whole and Parts 1964-1995, voorgesteld door On Kawara, in 1996 uitgegeven door Xavier Douroux & Frank Gautherot bij Les presses du réel, Rue Quentin 16 in 21000 Dijon (03.80.30.75.23) ISBN 2-84066-024-5. Tot 27 november loopt in Galerie Micheline Szwajcer de tentoonstelling One Million Years met tevens de voorstelling van een editie die de One Million Years, Past, for all those who have lived and died en Future, for the last one bundelt tot een handig, tweedelig bijbeltje in zakformaat. Het adres; Galerie Micheline Szwajcer, Verlatstraat 14 in 2000 Antwerpen (03/237.11.27).