Reflections
Wie het Belgische spektakel Reflections op de befaamde Triennale di Milano heeft gemist, krijgt een herkansing: de expo wordt thans hernomen in de Design Vlaanderen Galerij te Brussel. Reflections was al de derde Belgische bijdrage aan de Triënnale waar het label ‘Belgium is Design’ op kleeft. Sinds 2011 bundelen Design Vlaanderen, MAD Brussels en Wallonie-Bruxelles onder dat label de krachten om design te promoten op nationaal en internationaal vlak (zie belgiumisdesign.be).
Design Vlaanderen mocht voor deze derde editie de curator aanstellen en koos voor Inge Vranken. Zij verzamelde allerlei objecten met spiegelende en glanzende oppervlaktes, ontworpen door Belgische designers of bedrijven. Reflections toont spiegels in allerlei uitvoeringen en vormen, maar ook bijvoorbeeld textiel in metaaldraad, en gebruiksobjecten en meubilair in metaal, glas en marmer. Met hun glanzende huid tonen deze voorwerpen eindeloos vervormde, verdubbelde, gebroken of vertroebelde beelden van elkaar en van de omgeving. Een waar spiegelpaleis van Belgisch design.
Voor de tentoonstelling in Brussel werd de presentatie aangepast: van de 33 objecten die oorspronkelijk voor Milaan werden geselecteerd, zijn er enkele ingewisseld voor realisaties van Vlaamse ontwerpers. Designer Danny Venlet van MAD Brussels verzorgde de scenografie en werkte het thema ‘reflectie’ op een ingenieuze manier verder uit. De sokkels waar de objecten op rusten, hebben aflopende zijkanten. Hun witte vlakken worden hier en daar bekleed met goudfolie, die de omgeving zacht weerspiegelt. Tegen de constructieve elementen in de ruimte, zoals steunpilaren en muren, zijn grote goudglanzende panelen in onregelmatige vormen geplaatst. Daardoor worden de hoeken van de ruimte afgesneden en lijken de steunpilaren soms te zweven. Met deze simpele toevoegingen wordt de strakke ruimte opengebroken én warmer gemaakt.
Vele objecten spelen op ingenieuze wijze met de verstoring van het spiegelbeeld. De spiegel Margriet van Hoet Design reflecteert zijn omgeving vanuit zes verschillende gezichtspunten, terwijl David Huykes spiegel Quicksilver door zijn bolronde vorm zachte krommingen aanbrengt in de harde en hoekige wereld eromheen. Diane Steverlynck gaat een stapje verder door het spiegelvlak zelf te manipuleren. Ze verdeelt de kleine ovalen wandspiegel Double in twee ongelijke delen door een verticale knik, waardoor het spiegelbeeld wordt verdubbeld. De kijker ziet zichzelf tweemaal. Danny Venlet breekt op zijn beurt het effen smetteloze spiegelvlak door zijn wandspiegel Dots te voorzien van een patroon van ronde uitsparingen, die verlicht worden met blauwe ledlampjes. Het is alsof je in het midden van een sneeuwstorm bent beland.
De glanzende ontwerpen van Xavier Lust gebruiken de schittering van het licht om hun aanwezigheid in de ruimte te affirmeren. Zijn Archiduchaise is een stoel van gepolijst metaal waarvan het onderstel geïnspireerd is op een 17e-eeuwse hoepelrok. Als een troon belooft het object de gebruiker status te verlenen. Sommige objecten lijken door hun spiegelend oppervlak op te lossen in de ruimte. De bovenkant van Ben Stroms’ schraagtafel In Vein bestaat uit een marmeren plaat, terwijl de onderkant bedekt is met een spiegelende glazen laag. Deze laag is onzichtbaar wanneer het blad op de schragen ligt, maar in gedemonteerde vorm functioneert de plaat als een spiegel leunend tegen de muur, of als een decoratief element. Het glanzend oppervlak verhult het massieve marmer en transformeert de robuuste tafel tot een ongrijpbare verschijning. Van een heel apart kaliber is het spiegelend vormenspel van Xavier De Clippeleir. Hij presenteert geen eindproduct, maar een onderzoek naar het wiskundige wonder van transformerende veelvlakken, in de vorm van een twaalfvlak met ribben uit glanzend staal. De indrukwekkende sculptuur is haast transparant en kan dankzij scharnieren die op de ribben bevestigd zijn tot een kubus worden omgetoverd.
De tentoonstelling wordt, net zoals in Milaan, ingepast in de industriële geschiedenis van België. Zo wordt een verband gelegd met twee Franstalige Belgische ingenieurs, Emile Fourcault en Emile Gobbe, die vlak voor de Eerste Wereldoorlog een methode ontwikkelden voor het verticaal trekken van vlakglas en daarmee de industrialisatie van de Belgische glasindustrie in gang hebben gezet. Afgezien van deze verwijzing naar de Belgische industriële erfenis, die overigens enkel vluchtig in de introductietekst wordt aangestipt, zijn er nauwelijks sporen van een Belgisch identiteitsdiscours te bekennen. Nochtans zou je dit wel verwachten als je het motto ‘Belgium is Design’ hoort.
In de perstekst wordt gesteld dat de tentoonstelling ‘een pleidooi richting duurzaamheid’ houdt, en wel omdat ze zou ingaan tegen ‘iedere vorm van tijdgebondenheid en trendiness’ en ‘emoties’ zou oproepen bij de toeschouwer. Hoe ‘tijdloos’ dit design is en hoe snel de emoties van de toeschouwer zullen bekoelen, moet nog blijken. Het verticaal trekken van vlakglas is overigens allesbehalve een klimaatneutrale operatie; ‘duurzaamheid’ is in dat opzicht wel de laatste kwalificatie die je aan deze glanzende objecten kan toedichten. Het lijkt er dus sterk op dat het begrip ‘duurzaamheid’ als een modieuze term wordt ingezet om de (vluchtige) actualiteitswaarde van de tentoonstelling op te krikken, en niet als een selectiecriterium dat haar coherentie verschaft. Daarnaast is het jammer dat de dubbele betekenis van de tentoonstellingstitel Reflections – weerspiegelingen en beschouwingen – niet wordt waargemaakt en er nauwelijks tot reflectie wordt opgeroepen. Tot slot blijft het onduidelijk wat deze specifieke verzameling spiegelende voorwerpen geschikt maakt om het Belgische verhaal op de Triënnale te vertellen.
• Reflections, tot 7 februari 2015 in Design Vlaanderen Galerie, Kanselarijstraat 19, 1000 Brussel (02/227.60.68; http://designvlaanderen.be).
