Stéphane Beel
Vlaanderens bekendste en ongetwijfeld ook invloedrijkste hedendaagse architect wordt momenteel geëerd met een overzichtstentoonstelling in deSingel. De titel van de expositie, Recent werk II, maakt onmiddellijk duidelijk wat de bezoeker mag verwachten: een presentatie van een hele reeks projecten die tot stand kwamen na 1989 – het jaar waarin deSingel reeds eerder aandacht schonk aan het vroege werk van de architect, toen zijn inmiddels tot icoon uitgegroeide Villa M te Zedelgem in aanbouw was. De bijzonder zakelijke titel van de huidige Beel-tentoonstelling legt ook getuigenis af van het informatieve karakter van de hele onderneming. Er komen niet minder dan een vijfentwintigtal ontwerpopdrachten aan bod en er werden duidelijk nauwelijks pogingen ondernomen om het documentaire karakter van de gebruikelijke architectuurtentoonstelling te overstijgen. Een vreemde vaststelling, te meer daar Beel zich inmiddels niet alleen tot een talentvol museumarchitect ontpopte (Raveelmuseum, Centraal Museum Utrecht), maar ook bij diverse gelegenheden tentoonstellingscondities in vraag stelde en op een ongewone manier kunstvoorwerpen aan het publiek presenteerde (Verhaal van een Metropool in het Antwerpse Hessenhuis, Kunst in de Bank in het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten). Enkel bij het ontwerp voor de uitbreiding van deSingel zelf (en het naburige conservatorium) werd onder meer met behulp van een muurschildering een meer impressieve evocatie nagestreefd.
De tentoonstelling maakt ook duidelijk dat in de loop van tien jaar veel is veranderd. Beel is er sindsdien in geslaagd een min of meer consistent oeuvre te ontwikkelen dat nu ook door een aantal grotere opdrachten wordt geschraagd. Het cliché dat de betere Vlaamse architecten zich noodgedwongen moeten beperken tot vrijstaande privé-woningen wordt in elk geval door dit retrospectief overzicht doorbroken. Ofschoon sommige van Beels grotere ontwerpen om diverse redenen eeuwig tot de tekentafel zijn gedoemd (Cultureel Centrum te Oostkamp, Vlaams Administratief Centrum te Hasselt, Concertgebouw te Brugge) of nog niet zijn gebouwd (Gerechtsgebouw te Gent), tonen andere gerealiseerde gebouwen zoals het CM-kantoor te Eeklo of het onlangs geopende Raveelmuseum dat Beel op een interessante manier met deze schaalvergroting kan omspringen. Beel profileert zich hier niet alleen tot een meesterpuzzelaar inzake de planopbouw van zijn gebouwen, maar tevens tot een architect die zich ten volle bewust is van de contextuele en stedenbouwkundige implicaties van zijn gebouwen. Randvoorwaarden worden geradicaliseerd en de landschappelijke of stedelijke context wordt van meet af aan tussen de schijnbare autonomie van een architecturale taal gemengd. Zo wordt het ziekenfondskantoor omgetoverd tot een semi-openbare ruimte die een schakel vormt in een stedelijk binnengebied, terwijl het Raveelmuseum zich behendig plooit naar de ruimtelijke logica van een Vlaamse dorpskom. Jammer genoeg komen deze stedenbouwkundige potenties van Beels ontwerpen slechts in beperkte mate aan bod in de tentoonstelling in deSingel – een opmerking die overigens ook van toepassing is op de door Geert Bekaert geschreven monografie, die ter gelegenheid van deze tentoonstelling bij Uitgeverij Ludion verscheen. Ofschoon in de persmap van de tentoonstelling aandacht wordt geschonken aan het zeer uitgelezen palet van materialen dat Beel hanteert, worden in de tentoonstelling zelf nauwelijks pogingen ondernomen om zijn weerbarstig en non-conformistisch materiaalgebruik of de tactiele beleving van zijn ruimten te evoceren. Tentoonstelling en boek bieden ook nauwelijks plaats aan het ontwerpproces – waar zijn de speelse collages van weleer? De vraag is of dit een bewuste keuze van curator en uitgever is of de weerspiegeling vormt van een evolutie in het werk van Beel zelf. Sommige recente ontwerpen lijken in elk geval ijler, grafischer, strakker, afstandelijker en koeler. De sensualiteit, die Beels vroegere werk zo uitzonderlijk maakte, wordt getemperd. Definitieve uitspraken hierover bij Recent Werk III.
• Stéphane Beel, Recent werk II nog tot 1 december in deSingel, Desguinlei 25, 2018 Antwerpen (03/248.28.28). De publicatie Stéphane Beel, architect met een tekst van Geert Bekaert en een interview door Mil de Kooning en Bart Verschaffel verscheen bij Ludion, Muinkkaai 42 in 9000 Gent (09/233.48.16, ISBN 90-5544-242-9). Recent opende het monografische Roger Raveelmuseum de deuren op het adres Gildestraat 2-8 in 9870 Machelen-Zulte (09/381.60.00).
