Wie is er bang voor het lege programma?
De Eo Wijers Stichting, opgericht om ontwerpen op bovenlokaal schaalniveau te stimuleren, formuleerde voor haar vijfde prijsvraag de opdracht een toekomstvisie te ontwikkelen voor Noord-Nederland. Met het motto Wie is er bang voor het lege programma? wordt afstand gedaan van het gebruikelijke ordeningsbeleid om Noord-Nederland als probleemgebied te benaderen. Bij de negen bekroonde ontwerpen is ter ontlasting van het overvol bevonden West-Nederland geen spreidings- of overloopscenario te vinden. De meeste inzenders lijken zich te hebben laten leiden door Hans Magnus Enzensbergers voorspelling, dat in de toekomst de strijd om de verdeling niet meer om consumptiegoederen zal gaan. Als snelle auto’s en gouden horloges inmiddels op iedere straathoek te krijgen zijn, worden elementaire levensbehoeften als rust, schoon water en genoeg ruimte prioriteit. Kortom Noord-Nederland gaat met zijn relatieve leegte een glanzende toekomst tegemoet.
Het voorstel van Sunville pasticheert dit serene eco-Noorden. Een private firma least ‘Sunvilles’ aan de nomadische wereldburger die tot rust wil komen in de bossen bij zee met onder handbereik een universiteit, workout/gym, activity-center en casino. Deze enclaves voor de happy few komen onwillekeurig realistischer over dan de doorgaans plichtmatige verkenning van alle mogelijke scenario’s en combinaties daarvan. Gedeelde eerste prijswinnaar Wadland laat het eco-Noorden tot de verbeelding spreken met een concentratie van de rundveehouderij in een tiental ranches en grote kuddes in uitgestrekte velden. Enkele gerichte doorbraken in de bestaande zeewering laten de Waddenzee doordringen tot aan Alkmaar, Leeuwarden en Groningen. Concentratie van alle recreatie in een nieuw ontworpen ‘Zomerstad’ in zee is echter een zwaktebod om dit spectaculaire landschap leeg te houden. De andere eerste prijswinnaar Aura heeft ervoor gekozen de opgave in alle complexiteit te benaderen. Snelle transportmiddelen en telematica zorgen dat het Noorden economisch de boot niet mist, maar zonering waarborgt ook het behoud van delen van het oude cultuurlandschap. Hoge dichtheden en wonen in het groen, permanente structuren en mobiele zomerhuizen. Waar Rem Koolhaas krachttermen als Bigness inzet om complexiteit nog zichtbaar te kunnen maken, is hier in een kraakhelder concept het ontwerp juist opgelost in een onzichtbare stad: het gelaagde territorium ‘Aura’.
• Niet bang voor het lege programma! Toekomstvisies voor Noord Nederland tot 31 juli in het Centrum voor Architectuur en Stedenbouw, Gedempte Zuiderdiep 98, Groningen (050/3679111).
