Grayson Perry. Hold Your Beliefs Lightly
Kort na zijn eerste museale solotentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam in 2002 won Grayson Perry (Chelmsford, 1960) de prestigieuze Britse Turner Prize. Ruim een decennium later is de kunstenaar wereldberoemd in eigen land. Ook overzee duikt zijn werk steeds vaker op in tentoonstellingen en museumcollecties. De afgelopen twee jaar verrijkte het Bonnefantenmuseum zijn collectie met drie werken. Nu wordt Perry in Maastricht geëerd met de solotentoonstelling Hold Your Beliefs Lightly. Deze expositie past volgens het museum binnen een keuze ‘voor de representanten van de ‘secret canon’ en voor de vele interessante maar onderbelichte kunstgeschiedenissen die zich in de ooghoeken van de mainstream kijkrichting voltrekken’. Het is echter de vraag of publiekslieveling Perry nog wel zo onderbelicht is.
Perry debuteerde in 1984 met ogenschijnlijk klassieke potten en schalen. Bij nadere inspectie bleken onder het gekleurde glazuur expliciete afbeeldingen en grove of ironische teksten te prijken. Het bescheiden en wat truttige medium van de pottenbakker werd onder Perry’s handen een vehikel voor gepeperd commentaar op traditionele opvattingen over schoonheid en het verschil tussen zogenaamde ‘hoge’ (conceptuele) en ‘lage’ (ambachtelijke) kunst, maar ook op zulke diverse thema’s als de consumptiemaatschappij, traditionele (volks)cultuur, seks en religieus extremisme.
Perry deinst er niet voor terug om zijn werk toe te lichten en daarbij ook autobiografisch te verklaren. Opgegroeid in een gebroken working-classgezin in Essex, realiseerde hij zich als puber dat hij travestiet was. Al vroeg werd tekenen een uitlaatklep. In de rijke fantasiewereld die hij creëerde kwamen de verschillende delen van zijn persoonlijkheid tot uiting, zo stelt hij zelf. Elk van zijn werken kan dan ook gezien worden als een fragmentair zelfportret.
De titel van de tentoonstelling in Maastricht is ontleend aan een van Perry’s werken: een geborduurde vlag waarop Alan Measles, de teddybeer uit zijn jeugd, is afgebeeld als een hedendaagse kruisvaarder die zich met een wijds armgebaar ontfermt over alle wereldreligies, elk gerepresenteerd door een figuurtje. Daarbij geeft hij het wijze advies Hold your Beliefs Lightly, waarmee Perry wil zeggen dat we ons niet te veel moeten laten leiden door dogmatische opvattingen en zogenaamde zekerheden. Het is een geschikt motto voor Perry’s houding, die wordt gekenmerkt door tegendraadsheid en gevoel voor ironie, maar ook altijd een licht moraliserende ondertoon heeft. Perry vergelijkt zijn rol als kunstenaar met die van een sjamaan of heksendokter: ‘Ik verkleed me, vertel verhalen, geef dingen betekenis en maak ze een beetje belangrijker.’
Hoewel de tentoonstelling niet expliciet in hoofdstukken is opgedeeld, kunnen er toch vijf delen worden onderscheiden. In de eerste zaal staan enkele van de potten opgesteld waarmee de kunstenaar bekend is geworden. Daarna volgt een zaal waarin het imposante gietijzeren schip The Tomb of the Unknown Craftsman (2011) centraal staat, met daaromheen andere werken die allemaal voor of ongeveer ten tijde van Perry’s gelijknamige tentoonstelling in het British Museum (2011-2012) zijn gemaakt. Thema van deze werken is de spirituele reis die we tijdens ons leven maken en de rol die religie speelt bij zingeving. Met de motorfiets Kenilworth AM1 (2010), te zien in de derde zaal, ging Perry samen met zijn teddybeer op bedevaart naar Duitsland. In de nevenliggende zaal worden vier spectaculaire jurken opgesteld die gedragen werden door Perry’s vrouwelijke alter ego Claire. Het is op dit punt dat de tentoonstelling te zeer lijkt te leunen op de cultstatus van de kunstenaar. Wanneer wordt diens persoonlijkheid belangrijker dan zijn werk?
In het vierde deel van de tentoonstelling zijn twee zalen gewijd aan het fictieve personage Julie Cope. Op vier bontgekleurde wandkleden wordt haar leven als een stripverhaal afgebeeld: van haar jeugd als hippie tot haar gelukkige tweede huwelijk en haar tragische dood als zij wordt aangereden door een bezorgscooter. Voor deze, volgens de kunstenaar, doorsnee vrouw uit zijn geboortestreek liet Perry A House for Essex bouwen, een postmodern gesamtkunstwerk dat als vakantieverblijf te huur is.
De tentoonstelling sluit af met een zaal vol monumentale wandkleden. The Walthamstow Tapestry (2009) werd recent door het Bonnefantenmuseum verworven. Verwijzend naar het Tapijt van Bayeux (ca. 1068), dat de strijd van de Normandiërs met de Angelsaksen toont, verbeeldt Perry met zijn hedendaagse interpretatie van het wandkleed hoe merken zoals IKEA, Proctor & Gamble en Google een mensenleven van geboorte tot dood bepalen. De zesdelige serie The Vanity of Small Differences (2012) vertelt het leven van Tim Rakewell. We zien hoe Rakewell, die is geboren in een arbeidersgezin, de sociale ladder beklimt en ironisch genoeg als IT-miljonair in de goot sterft. De aan de hand van computertekeningen geweven tapijten staan bol van details waaruit Tims sociale status is af te lezen. Perry baseerde zich voor dit werk op interviews en huisbezoeken die hij aflegde voor de Channel 4-serie All in the best possible taste. De kunstenaar is aangetrokken tot het thema van klasse en smaak omdat hem is opgevallen hoe zeer mensen hun identiteit ontlenen aan de spullen waarmee ze zich omringen.
Voor de minder oplettende beschouwer bieden de zaalteksten uitkomst: hierin worden de verschillende onderdelen van de werken geduid als waren het zoekplaatjes. Rakewells naam is een verwijzing naar de serie schilderijen A Rake’s Progress (1734) van William Hogarth waarin eenzelfde soort levenswandel wordt beschreven. Met de titel The Vanity of Small Differences refereert Perry tevens aan wat Freud ‘Narzissmus der kleinen Differenzen‘ noemde: de neiging van mensen om juist diegenen te verafschuwen waar ze (zowel geografisch als qua gewoonten en voorkeuren) het dichtst bij staan. De werken zitten zo propvol culturele verwijzingen dat de visuele impact van het werk zelf naar de achtergrond verdwijnt.
Perry’s typeringen van de verschillende klassen zijn geestig en raak, maar ook wat gemakkelijk en vrijblijvend. Waar de aantrekkelijke vazen uit het begin van zijn carrière een perfecte drager bleken voor zijn subversieve boodschap, zijn de scherpe kantjes er in het nieuwe werk wel een beetje af. In zijn huidige rol als beroemd kunstenaar is Perry te zeer een crowd pleaser om echt bijtende kritiek te leveren.
• Grayson Perry. Hold Your Beliefs Lightly, tot 5 juni in het Bonnefantenmuseum, Avenue Céramique 250, 6221 KX Maastricht (043/329.01.90; bonnefantenmuseum.nl).
