Johannes Kahrs in Zeno X Gallery.
De tentoonstelling Tropical Nights is bedwelmend als een zwaar parfum. De elf nieuwe schilderijen van Johannes Kahrs (1965, Bremen) evoceren zwoele nachten en verboden lusten, maar geven het verhaal achter de raadselachtige voorstellingen niet prijs. Bij Kahrs verschijnt de wereld als in een roes, een droom. Het geblondeerde meisje op het matras, de jongen aan het strand… Zijn het intimi van de kunstenaar of gaat het om personages uit een film? Over hun identiteit komen we niets te weten. De jonge vrouw met haar hoofd ondersteboven in beeld zou het slachtoffer van een misdrijf kunnen zijn, maar evengoed een actrice in een pornovideo (Untitled (head P.M.), 2013). De onbeslistheid brengt een ongemakkelijk gevoel van indiscretie teweeg, alsof je voyeur wordt van iets dat je liever niet zou zien.
Hoewel de schilderkunst een andere taal spreekt dan de cinematografie, hebben de schilderijen stijlkenmerken gemeen met de klassieke film noir uit de jaren veertig en vijftig. Zo zijn er de expressieve contrasten tussen licht en donker, de ongewone invalshoeken die de onheilspellende stemming van de scène verhevigen en de omineuze schaduwen die de verborgen seksuele drijfveren en morele ambivalentie van de personages accentueren.
De beelduitsneden laten veel te raden over. Door de extreme close-ups verliest de voorstelling haar coherentie en dreigt het beeld uiteen te vallen in afzonderlijke delen, die nog maar weinig met elkaar gemeen hebben. In Untitled (orange nude) (2013) bijvoorbeeld is het linkerbeen sterk verkort weergegeven, waardoor het afgesneden lijkt van het lichaam. De optische vertekening is een van de subtiele strategieën van visuele desoriëntatie waar Johannes Kahrs graag mee werkt. Iets vergelijkbaars gebeurt in het tweeluik Untitled (man divided (am strand)) (2013), waar het tafereel van een jongen aan het strand net niet één coherent beeldvlak vormt. De gespletenheid spiegelt de dubbelzinnige aard van de voorstelling, die zowel een prettige vakantieherinnering als een nare jeugdervaring zou kunnen verbeelden.
Bij elk van de werken bekruipt je het knagende gevoel dat iets aan de waarneming ontsnapt. Het gebruik van de zogeheten Dutch angle is daar debet aan. De Dutch angle is een filmtechniek waarbij de camera een hoek maakt, zodat de horizon in beeld niet horizontaal, maar schuin loopt. Duitse filmregisseurs uit de expressionistische school waren er verzot op, omdat het hellende beeldvlak desoriënterend werkt en de labiele gemoedstoestand van de personages goed illustreert. Kahrs gebruikt de schuine invalshoek in een bovenaanzicht van een glimlachende vrouw, naast een man van wie alleen neus en voorhoofd zichtbaar zijn. Wat zich hier afspeelt, of afgespeeld heeft, blijft gissen (Untitled (smile), 2013). De slapende mensen in Untitled (man asleep) (2013) en Untitled (sunday afternoon) (2013) lossen onherkenbaar op in de schemering. De roerloze zwaarte en het gedempte licht doen een beetje denken aan de schilderijen van Vija Celmins.
Veel van de doeken worden beheerst door een broeierige erotiek, zelfs als er geen personen zijn afgebeeld. De schelp op Untitled (shell) (2013) bijvoorbeeld is aanlokkelijk als het gezang van een sirene. Een zeegezicht, opgebouwd uit sluiers violet en grijsgroen, oogt als een betoverende watermassa die voortdurend in verandering is. Symbolistisch zijn deze schilderijen niet. Toch lijken zij sleutels die de deur tot het onbewuste openen.
Van het mooiste schilderij op de tentoonstelling, Untitled (2013), valt amper vast te stellen wat het nou precies voorstelt. Een bloem, waarschijnlijk. Maar wie beweert dat het gaat om een geplette vrucht of een gesmolten sorbet zou ik ook geloven. Die onbenoembaarheid schept verwarring, maar is tegelijk aangenaam. Alle aandacht gaat nu uit naar het schilderij zelf, naar de kleurenpracht, het spinaziegroen en het frambozenrood, het eigeel op wit en een teer violet. De contouren zijn zacht als wol, het licht diffuus. De kleuren raken elkaar zelden, worden gescheiden door een overgangstint of een uitsparing die de onderschildering blootlegt. Het schilderij is een sensueel samenspel van donzige vlekken, stuifwolken van pigment, delicaat en elegant. De verleiding is groot. Groter dan de behoefte om te identificeren wat je ziet.
• Johannes Kahrs: Tropical Nights, Zeno X Gallery, 22 januari – 22 februari 2014, Godtsstraat 15, 2140 Antwerpen (03/216.16.26; www.zeno-x.com).
