Kasper Sonne: New Territory
‘Een sculptuur is een ding waar je over struikelt als je beter naar een schilderij wil kijken.’ Deze ietwat flauwe opmerking krijg je wel eens op tentoonstellingen te horen. In Galerie West in Den Haag dringt dit cliché zich onwillekeurig op. De vloer ligt bezaaid met rotsblokken, alsof de galerie is geraakt door een meteorietregen. Ze vormen een hindernisbaan voor de bezoeker, die in de gaten moet houden waar hij zijn voet plaatst. Een rondgang is enkel mogelijk op ‘schuifelsnelheid’.
De Deense kunstenaar Kasper Sonne voorziet zijn presentaties wel vaker van obstakels. In een tentoonstelling in SALTS in Basel hing hij een gordijn van metalen pijpen dwars door de ruimte. In de New Yorkse galerie The Hole deed hij hetzelfde met kettingen. Met deze ingrepen wil Sonne de openheid van de white cube doorbreken. Hij wil niet dat de ruimte in één oogopslag is te overzien. De kijker moet moeite doen om zich tot het werk te verhouden. Kijken wordt een lichamelijke activiteit die telkens afgebogen, verstoord en onderbroken wordt. Wat Sonne probeert is een soort resetknop achter de ogen in te drukken.
De schilderijen die in Galerie West na een struikelpartij in beeld komen, zijn grote witte doeken met brandgaten. Na het canvas met een verfroller te hebben beschilderd, houdt Sonne er een aansteker bij, laat hij de wind de vretende vlammen aanwakkeren en remt hij ze met water weer af. Het is een improvisatieproces waarbij toeval en controle elkaar afwisselen. Het resultaat is een clash van minimalistische monochromie en onregelmatige vormen. De geblakerde dwarslatten van het spieraam worden zichtbaar. De achterkant wordt voorkant.
Een destructieve kracht inzetten als scheppend gereedschap is wat Sonne ook doet in zijn TXC-schilderijen. Hier bedekt hij het doek met giftige chemicaliën die langzaam de egaal aangebrachte laag verf vernietigen. Wat begon als een perfect monochroom vlak eindigt als een blauw of groen abstract beeld.
Sonne wil met zo min mogelijk middelen zoveel mogelijk tegenstellingen neerzetten: industriële materialen versus menselijk ingrijpen; gladde, rimpelloze oppervlakten versus de imperfecties als gevolg van vuur of zuur; streng minimalisme versus organische vormen; vernietiging versus schepping. Sonne kiest geen kant. Het is hem er juist om te doen de dichotomie zo lang mogelijk vast te houden en zelfs op de spits te drijven. De reeks verbrande schilderijen heet niet voor niets Borderline (New Territory). Door twee tegengestelde grootheden tegelijk te presenteren wil hij belanden in de onbekende tussenruimte waar ‘X’ en ‘niet-X’ gelijktijdig waar zijn.
In zijn videowerken Bad Chemistry en The List benadert Sonne de taal als een bij uitstek abstract construct dat enkel door conventies bijeen wordt gehouden. In het eerste werk verschijnt op een zwart scherm achter het woord ‘bad’ telkens een ander zelfstandig naamwoord: omen, air, fracture, marriage, Santa. Het tweede werk is een tekstueel zwaan-kleef-aanspel, waarbij het laatste woord van een kort zinnetje het begin vormt van een volgende frase. Van beide werken gaat een licht hypnotische werking uit. Met een mild dwingende ritmiek wordt een lawine aan associaties in werking gezet waardoor uiteindelijk de woorden van hun eigenlijke betekenis los worden gemaakt. Het woord wordt een beeld, en dat beeld kan als betekenisdrager opnieuw geladen worden. Hier gebeurt wat Sonne op zijn homepage droogjes verwoordt als: ‘all information is subject to change’. Betekenissen hebben echter de neiging zo snel mogelijk weer te stollen, zoals ook gebeurt bij de beschouwing en interpretatie van een kunstwerk. Vandaar de hinderende stenen.
Het werk van Sonne kan zich desalniettemin niet onttrekken aan rubricering en duiding. Zijn TXC-schilderijen doen denken aan Wolfgang Tillmans’ donkerekamerexperimenten met licht en chemicaliën of, iets verder terug in de tijd, aan Andy Warhols Piss Paintings. Zijn verbrande schilderijen brengen ‘het gecontroleerde ongeluk’ van Heringa/Van Kalsbeek in herinnering of de Smoke-stoelen van Maarten Baas. Dat neemt niet weg dat Sonnes werk van een eigen, persoonlijke aanpak getuigt. Zijn permanente balanceeract roept vaak een grote spanning op, al dreigt het gevaar meermaals dat zijn uitgesproken gevoel voor esthetiek alles weer afvlakt.
• Kasper Sonne: New Territory, 19 juli – 30 augustus, Galerie West, Groenewegje 136, 2515 LR Den Haag (070/392. 53.59; www.galeriewest.nl).
