Next Level. Art, Games & Reality
De combinatie kunst en computerspel kan hoofdzakelijk op twee manieren getypeerd worden. Ten eerste zijn er kunstenaars die gebruik maken van computerspellen om gamekunst te maken. Dit kan bijvoorbeeld door het aanpassen van een bestaand spel of door het gebruiken van vocabulaire en beeldtaal uit computerspellen. Ten tweede zijn er kunstenaars die zelf een computerspel maken, een kunstgame. Dat laatste gebeurt echter zelden omdat een computerspel ontwikkelen erg duur, tijdrovend en moeilijk is. De eerste categorie daarentegen, die van gamekunstenaars, groeit. Computerspellen bestaan nu zo’n 30 jaar, veel kunstenaars zijn ermee ‘opgegroeid’ en hanteren het medium en de bijhorende beeldtaal, het vocabulaire, de conventies en controverses.
Elk zichzelf respecterend instituut of museum doet tegenwoordig iets met computerspellen. Vaak wordt op blinde wijze materiaal bijeengebracht en valt een gewoon computerspel al snel onder de noemer gamekunst. De vraag naar de inherente kwaliteit van de gamekunst wordt er alleen maar urgenter door. Is het werk enkel museumfähigomdat computerspellen nu eenmaal een hype zijn of overleeft het werk ook in een andere setting dan die van een gametentoonstelling?
Ook Next Level in het Stedelijk Museum CS blijft grotendeels blind voor dat soort vragen. Het grootste deel van deze tentoonstelling bestaat namelijk uit computerspellen waar geen kunstenaar aan te pas is gekomen. Ze zijn uitgekozen door de jongens van Game Kings (bekend van computerspelprogramma’s op TMF en MTV) en brengen een ode aan het computerspel. Deze commerciële spellen zijn in Next Level opgenomen om de leek in contact te brengen met de wondere wereld van het computerspel en de schier eindeloze technologische mogelijkheden van het medium. Aan de hand van beelden uit spellen of speelbare games wordt bijvoorbeeld getoond hoe groot een gamewereld kan zijn (met als voorbeeld de online MMORPG World of Wardcraft) of hoe mooi (reeks ‘esthetische’ plaatjes met de titel Beautiful World) en hoe computerspellen geëvolueerd zijn (compilatie hoogtepunten uit de computerspelgeschiedenis).
Op zich is er natuurlijk niets mis met deze spellen, maar de vraag is waarom ze op een tentoonstelling staan waarvan het persbericht stelt dat het werk toont van kunstenaars die zich het gamevocabulaire hebben eigen gemaakt en “hun persoonlijke reflectie hierop weergeven”. Deze commerciële spellen zijn nochtans louter demonstratie. Van persoonlijke reflectie is geen sprake.
Maar er staat meer op Next Level dan wat de Game Kings hebben verzameld. Er zijn ook acht werken te zien die als gamekunst beschouwd kunnen worden en het gros daarvan overleeft de ‘contexttest’. Met name de in Mexico geboren en in de Verenigde Staten werkende Brody Condon weet computerspellen, hun beeldtaal en conventies in te zetten op een manier die het louter experimenteren met, of celebreren van een nieuw medium overstijgt. Condon gebruikt hierbij verschillende strategieën: hij modificeert bestaande spellen, speelt bestaande spellen op onconventionele wijze en registreert dit of gebruikt computerspelbeeldtaal en past die toe in een van het scherm losstaande installatie.
Condon leverde naast drie video-installaties het enige driedimensionale werk voor deze tentoonstelling: Need for Speed (Cargo Cult) (2005). Dit werk, een Lamborghini Diabolo uit het racespel Need for Speed, is gemaakt van polyester takken. Er is niets technologisch aan deze witte takken en daardoor contrasteren ze met het medium waaraan ze ontleend zijn. De supersnelle auto uit het snelheidsgeile racespel krijgt hierdoor iets slooms en liefs. In Condons video-installaties staat de vreemde leegte van computerspelbeelden centraal. Die leegte is vreemd omdat de vaak welhaast fotorealistische computerspelbeelden op het eerste gezicht allesbehalve leeg lijken. InKarma Physics < Elvis (2004), Suicide Solution (2004) en Karma Physics < Ram Dass (2005) toont Condon deze leegheid door de onbenulligheid van de dood in computerspellen gestalte te geven. Beide Karma Physics-werken zijn zogenaamde mods, door Condon gemaakte modificaties van een bestaand spel (het zeer populaire spelUnreal). Suicide Solution is een collage van computerspelscènes die de onconventionele gameplay van Condon registreren.
In Karma Physics < Elvis zien we een eindeloze reeks van stuiptrekkende, stervende Elvissen die gewichtloos door een roze ruimte zweven. De bewegingen die de Elvissen maken, zijn gemodelleerd naar de sterfbewegingen van de personages in Unreal. Suicide Solution toont dan weer een aaneenschakeling van zelfmoorden van computerspelkarakters. Deze onophoudelijke zelfmoord is krampachtig (de spelkarakters lijken zo graag dood te willen, ook als het bij de eerste poging niet lukt laat Condon gewoon nog een granaat in hun hand ontploffen), maar ook ludiek en meelijwekkend, want echt dood is een computerspelkarakter natuurlijk nooit. Je kan altijd opnieuw je spel laden.
Het is jammer dat Next Level zoveel aandacht besteedt aan commerciële spellen (naast de selectie gemaakt door Game Kings is er ook nog een game lounge waar je onder de slogan “game=art” kan spelen) en maar acht gamekunstwerken tentoonstelt. Daardoor verschuift de balans van tonen wat er op dit moment gemaakt wordt aan gamekunst, naar een triomftocht van de commerciële game-industrie.
• Next Level loopt nog tot 18 juni in Stedelijk Museum CS, Oosterdokskade 5, Amsterdam (020/573.29.11; www.stedelijk.nl).
