width and height should be displayed here dynamically

Nicoline van Harskamp. A Romance in Five Acts and Twenty-One Englishes

In Onomatopee, de Eindhovense uitgeverij-annex-projectruimte die begin 2015 verhuisd is naar een nieuwe locatie, was tot eind februari de tentoonstelling A Romance in Five Acts and Twenty-One Englishes van Nicoline van Harskamp te zien. De tentoonstelling bevatte drie werken uit een nieuwe, nog onvoltooide reeks waarin het gebruik van het Engels als tweede taal centraal staat. 

Het in Onomatopee getoonde werk is een voortzetting van eerdere projecten als New Latin (2010) en English Forecast (2013), waarin Van Harskamp al de rol van het Engels als de hedendaagse lingua franca bij uitstek onderzocht. A Romance… kan in zekere zin beschouwd worden als een casestudy binnen dit langdurende onderzoeksproject: alle werken gaan uit van George Bernard Shaws bekende theaterstuk Pygmalion uit 1912 (verwerkt tot de filmmusical My Fair Lady in 1964). Pygmalion vertelt het verhaal van Eliza Doolittle, een bloemenverkoopster die omwille van haar arbeiderstaal verwikkeld raakt in een weddenschap tussen twee gentlemen: Colonel Pickering en Henry Higgins, professor in de fonetiek. Deze laatste beweert dat hij Eliza – volgens hem nochtans een ‘incarnate insult to the English language’ – voor hertogin kan doen doorgaan, enkel door in te grijpen in haar taalgebruik. De professor slaagt uiteindelijk in zijn opzet, maar berooft Eliza al doende van haar oorspronkelijke identiteit.

Van Harskamps gelijknamige werk Pygmalion (2014) bestaat uit de documentatie van een live uitgevoerde vertaling die plaatsvond in het Londense Kunstraum en waarbij verschillende deelnemers bestaande vertalingen van Shaws stuk uit hun verschillende moedertalen – van het Nederlands tot het Farsi – terug naar het Engels vertaalden. Zo ontstond een integraal nieuwe versie van het stuk in een pluriform en onorthodox Engels. De installatie Pygmalion bevat negentien van de gebruikte vertalingen, een audio-opname van het evenement gekoppeld aan titels die aangeven welk personage uit Shaws stuk aan het woord is, en een slideshow met reportagetekeningen. Er is ook een transcriptie van de livevertaling in boekvorm aanwezig. In dit document worden de autoriteit die met het boek als medium geassocieerd wordt en het ‘illegitieme’ taalgebruik op een bevreemdende, maar productieve manier met elkaar geconfronteerd, en onderstreept Van Harskamp het treffendst de aanzienlijke discrepantie tussen langue en parole, tussen normativiteit en individuele toe-eigening in het geglobaliseerde Engels.

She Put Me in Complexity of Words (2014) is een videowerk waarin er geëxperimenteerd wordt met ‘grounding’, een interactieve improvisatietechniek waarbij men verschillende variaties op een bepaalde zin uitspreekt met als doel de betekenis van de oorspronkelijke zin trouw te blijven en te verrijken. De deelnemers zijn vier vrouwelijke kunstenaars – afkomstig uit Korea, Cuba, Servië en Iran – met een specifieke interesse in taal, en de opname van het werk vond plaats op een strand van het Zweedse eiland Färö, waar Ingmar Bergman een deel van Persona (1966) filmde. Het laatste werk, Her Production (2014), combineert een audiotrack waarop we verschillende commentaren op Van Harskamps eigen Engels horen met een projectie van ondertitels in het International Phonetic Alphabet of IPA. De ondertitels becommentariëren zo op hun beurt de fonetiek (de ‘productie’) van de taalcritici van dienst, die opnieuw niet allemaal native speakers zijn.

Belangrijk is dat Van Harskamp haar onderzoek naar de ontwikkeling en de toekomst van het Engels niet beperkt tot formele experimenten of analyses. Door voortdurend te wijzen op het onderscheid tussen geautoriseerd en niet-geautoriseerd taalgebruik, politiseert ze haar onderwerp ook. Taalgebruik, om het met socioloog Pierre Bourdieu te zeggen, creëert en bestendigt symbolische machtsverhoudingen; precies dat is uiteraard ook het uitgangspunt van Shaws oorspronkelijke theaterstuk. Door de nadruk te leggen op de betekenisverrijking door culturele particulariteiten binnen een standaardtaal – in Pygmalion en She Put Me in Complexity of Words – en door imperfecte sprekers de rol van taalpolitie toe te kennen – in Her Production – lijkt van Harskamp te pleiten voor een onzuiver, maar expressief Engels, met ruimte voor variaties en regionale accenten. In dit opzicht doet haar onderzoek in A Romance… enigszins denken aan Hito Steyerls pleidooi voor het benaderen van de taal als een ‘International Disco Latin’ in de context van het recente debat over de staat van het Engels binnen de internationale sector van de beeldende kunst.

De huidige dominantie van het Engels, zoveel mag duidelijk zijn, is onlosmakelijk verbonden met de eeuwenlange geschiedenis van het kolonialisme, een minstens even lange geschiedenis van cultureel imperialisme, en de globalisering. Toch heeft een lingua franca ook voor de hand liggende voordelen, zo toont van Harskamp, zolang er ruimte blijft voor culturele eigenheid en verschillen. Of om het in passend steenkolenengels samen te vatten: don’t let those English language purists get their sentence!

 

• Nicoline van Harskamp, A Romance in Five Acts and Twenty-One Englishes, 17 januari – 22 februari, Onomatopee, 
Hallenweg 1C
, 5615 PP Eindhoven (06/5172.2003; www.onomatopee.net).