Urban Augmented Reality.
‘Zien wat er niet is’, dat is de slagzin van een nieuwe applicatie voor de nieuwste mobiele telefoons die zijn uitgerust met een camera, kompas en gps. Het gaat om Urban Augmented Reality, kortweg UAR. Op een aantal plekken in Rotterdam en Amsterdam, en binnenkort ook in andere steden, kan de mobiele telefoon laten zien welk gebouw er op die plek voorheen heeft gestaan, welke alternatieve plannen er ooit hebben bestaan of wat er in de toekomst gebouwd gaat worden.
Het verleden wordt in beeld gebracht door historische tekeningen en foto’s die op het beeldschermpje verschijnen als de telefoon op een bepaalde locatie gericht wordt. Ook kan er inhoudelijke informatie bij opgevraagd worden. Voor veel gebouwen zijn ooit prijsvragen gehouden of om andere redenen meerdere ontwerpen gemaakt, en enkele voorbeelden daarvan zijn via UAR nu op de plek zelf te bekijken. Zo kan men bij het Rijksmuseum in Amsterdam zien welke andere gevels er hadden kunnen staan als P.J.H. Cuypers de prijsvraag in 1875 niet had gewonnen. In plaats van in een museum, een afgesloten, beschermde ruimte, kan je nu zo’n tere 19de-eeuwse ontwerptekening binnen de context van de hedendaagse stedelijke omgeving beschouwen. Vooral daarin vindt de toepassing haar toegevoegde waarde.
De toekomst wordt op een aantal plaatsen inzichtelijk gemaakt door middel van computeranimaties. In dat geval is het ook mogelijk om een bouwplaats heen te lopen en een virtueel gebouw op de plek zelf van verschillende kanten te bekijken. Ook kan een architectuurroute gevolgd worden, een soort audiotour buiten het museum, en is er een link gelegd met het Uitbureau zodat het mogelijk is om bij de Schouwburg of het Concertgebouw in één moeite door kaartjes te bestellen voor de voorstelling van die avond.
UAR wordt ontwikkeld door een groot aantal organisaties, waarbij het NAi een centrale, verbindende rol speelt. Het NAi beheert een ongelofelijk rijk archief waaruit voor UAR een selectie wordt gemaakt. Daarbij is natuurlijk maar een piepklein deel geschikt om te laten zien op zo’n klein beeldscherm. De notie dat ‘het archief teruggegeven wordt aan de bewoners van Amsterdam’, zoals het NAi beweert, is schromelijk overdreven, maar het is interessant dat het archief op een nieuwe manier gebruikt wordt en wellicht raken potentiële nieuwe gebruikers hierdoor gemotiveerd om het echte, complete archief te gaan bezoeken. Bovendien voegen ook lokale architectuurcentra, instellingen voor monumentenzorg, archieven en architecten informatie en beelden toe, zodat nieuwe combinaties kunnen worden gemaakt en informatiestromen elkaar kunnen versterken.
UAR maakt het makkelijker om iets te weten te komen over de historische gelaagdheid van de stedelijke omgeving. Het besef dat een stad continu aan het veranderen is wordt voelbaar gemaakt en UAR voegt nieuwe belevenissen toe aan een omgeving die door en door bekend leek te zijn. Het systeem is sneller, makkelijker en realistischer dan een papieren architectuurgids ooit kan zijn, mede omdat de afbeelding en informatie in de werkelijke context getoond worden. Het voegt een tijdsdimensie toe aan de stad; in het heden kunnen verleden en toekomst beleefd worden. Werkelijkheid en virtual reality vermengen zich.
Is er een gevaar dat mensen vergeten om ‘echt’ te kijken, of dat ze zich nog dieper in zichzelf keren wanneer ze zich in de stad begeven, een proces dat met de introductie van de walkman al werd ingezet? Ja, zeker. Mensen lopen rond met hun telefoon in de hand, richten die op een gebouw en turen op het veel te kleine schermpje. Dat deden ze al om foto’s te maken of een routeplanner te raadplegen, en nu zal het nog wat vaker gebeuren. Tot een taxi naar ze toetert of het gaat regenen. Gelukkig is er altijd nog de saaie, dagelijkse werkelijkheid die de augmented reality weer naar de achtergrond dringt. En intussen is er toch weer iets leuks beleefd, gezien, gehoord, geleerd.
• Voor meer informatie kan u terecht bij het NAi, Museumpark 25, 3015 CB Rotterdam (010/440.13.58; www.nai.nl/tentoonstellingen/3d_architectuurapplicatie).
