Uri Tzaig
Bij zijn solotentoonstelling B/W in het Migros Museum für Gegenwartskunst (Zürich, juni 1999) bracht de Israëlische kunstenaar Uri Tzaig een boek uit. User Guide. Text, Quotes, References & Images is een omvangrijke oeuvrecatalogus en biedt een gefacetteerde kijk op het oeuvre van Tzaig. Er wordt gebruik gemaakt van teksten van de kunstenaar, citaten uit interviews en kritieken, literatuurfragmenten en afbeeldingen. Het leuke is dat alles niet droogjes naast elkaar staat, maar dat Tzaig een systeem heeft ontworpen waarin het ene voortdurend naar het andere verwijst. Al lezend dwarrel je lustig tussen begrippen, jaartallen, afbeeldingen, tot en met doe-het-zelf-ideetjes. Ondertussen houdt Tzaig wel een stevige greep op wat er zoal over zijn oeuvre gezegd en gedacht kan worden.
Het boek heeft geen hoofdstukken, of beter: het heeft er veel te veel. Op elke bladzijde staan blokjes tekst, foto’s, of beide. De informatie is verdeeld in ‘units’ waar telkens een nummer bij staat (van 1 tot 97) en meestal ook een titel. Algauw blijkt dat de titels de algemene structuur van het boek bepalen. Ze fungeren als de zoektermen om Tzaigs oeuvre te verkennen. Hijzelf noemt ze terms. Zo’n term kan een begrip zijn van algemene aard (bijvoorbeeld: “Reading”, “Language”, “Movement”, “Printed Matter”), maar ook een jaartal of de titel van een werk (“Desert”, “The Universal Square”).
Soms staan er alleen afbeeldingen naast een nummer; de meeste zijn echter voorzien van tekst – een fragment uit een interview, een kunstenaarstekst of een citaat. Willen we meer weten over de herkomst van de teksten, dan kunnen we de Index vooraan in het boek raadplegen. Deze verhoudt zich tot de terms en de teksten, zoals een lijst van afbeeldingen tot de illustraties bij de lopende tekst van een boek. Dat klinkt allemaal heel instructief en didactisch, maar niet overal word je wijzer: zo staat bij nummer 80 een uitroepteken, en de Index voegt daar enkel nog een naam aan toe: Shir Zvi.
Tzaig heeft zijn documenteringsdrift ten top gedreven. Doorheen het boek hanteert hij een uitgebreid apparaat van symbolen, waardoor een netwerk van verbindingen tot stand komt tussen teksten, terms en hun bronnen. Zelfs de letterbeelden hebben ‘betekenis’. Als woorden bijvoorbeeld onderlijnd zijn én vet gedrukt staan, betekent dit dat ze elders in het boek nog als term opduiken. De bijbehorende nummers staan er in de marge bij, waardoor we als het ware kunnen ‘doorklikken’. Tzaig noemt dat een link to term. Tenslotte is er nog een tekentje dat eruit ziet als de re van replay of review op de videorecorder. Het wordt steeds gevolgd door een beschrijving die als een recept in een kookboek fungeert. Als je doet wat er staat, kun je iets doen of maken dat de kunstenaar al gedaan of gemaakt heeft. In de marge van “The Universal Square” (nummer 28) staat zo’n replaytekentje, met daaronder een handleiding die ons leert hoe we een voetbalwedstrijd moeten spelen met twee ballen. Deze bezigheid blijkt overigens een hele wereld op te roepen, want het nummer 28 heeft nog links naar de nummers 52 (“Homeless”), 5 (“Translation”), 55 (“Time”), 1 (“Reading”) en 2 (“Language”).
Het systeem van Tzaig is met een chirurgische precisie ontworpen. Alles wordt haarscherp aangewezen, verduidelijkt en ‘gelinkt’. Maar hoe meer ‘duidelijkheid’ er geschapen wordt, hoe zwarter het voor onze ogen wordt. De draden van het verwijssysteem verdichten zich tot een onontwarbaar web. De informatie loopt vast in zijn overdaad. Het systeem van Tzaig informeert niet meer over ‘iets’, maar toont het informatiseren als pure geste. In al zijn onderdelen is deze User Guide functioneel; als geheel is hij volmaakt doelloos.
• Uri Tzaig, User Guide. Text, Quotes, References & Images werd in 1999 uitgegeven door Migros Museum für Gegenwartskunst, Limmatstraße 270, CH-8005 Zürich. (41 1 277.20.50). ISBN 3-907064-08-9
