3plex
Kunstenaars begeven zich steeds vaker op elkaars terrein. Men verwacht van een interdisciplinaire aanpak dat het de creativiteit verhoogt en dat dit leidt tot nieuwe inzichten. De vraag is of er op termijn nog sprake is van een specifieke achtergrond van kunstenaars, industrieel ontwerpers, architecten, muzikanten enzovoort, wanneer de grenzen tussen de disciplines vervagen. Architectuurplatform GRAS en kunstenaarsinitiatief NP3 in Groningen nemen de proef op de som, onder de noemer 3plex. Gedurende drie maanden vragen zij een beeldend kunstenaar, een designer en een architect om een ruimte in te richten. De ruimtes liggen naast elkaar en zijn vrijwel identiek. De genodigden beschikken over exact dezelfde materialen (een assortiment samengesteld door Tjeerd Veenhoven), dezelfde gereedschappen en evenveel tijd. Contractueel is vastgelegd dat zij alle materialen moeten gebruiken; als afval aangemerkt materiaal wordt kritisch gekeurd door een scheidsrechter. De opdracht aan alle ontwerpers is: ontwerp een bar inclusief een sociale context. Twee psychologen onderzoeken de (voor)oordelen van het publiek voorafgaand aan en na hun bezoek. Een webcam registreert voortdurend de vorderingen. Elke maand start een nieuwe shift van drie ontwerpers, de tweede shift bouwt verder op het eindresultaat van de eerste, shift 3 vertrekt vanuit de erfenis van de twee voorgangers. Dit uitgangspunt leidt tot belangwekkende vragen die allemaal draaien om verschillen en overeenkomsten – in werkwijze, in planopzet, in uitvoering, in concept en in eindresultaat.
Shift 1 bestond uit WAACS design (van onder andere het koffiezetapparaat Senseo), kunstenaar Suchan Kinoshita en architect Theo Deutinger. Tijdens de opbouwperiode viel al direct een aantal zaken op: Kinoshita liet zich inspireren door de ruimte en het materiaal, zonder vooropgezet plan, Deutinger werkte in zijn eigen atelier een gedetailleerd plan uit en bouwde dat in twee dagen op. WAACS en Kinoshita namen de aanwezigheid van de webcam nadrukkelijk mee in het ontwerpproces, door de plaatsing van de objecten (WAACS) of door de registratie als een performance op zichzelf op te vatten (Kinoshita). Uiteraard leidde deze aanpak tot drie totaal verschillende ontwerpen. De vraag is dan in hoeverre dat kan worden verklaard vanuit de achtergronden van een specifiek vakgebied. Immers, drie individuen zullen altijd komen tot drie verschillende eindresultaten. Hoewel er geen sprake is van een letterlijk eindoordeel, worden de resultaten wel bezien in de context van het eerdere werk van de kunstenaars. In hoeverre ontstaat er zoiets als eigenheid binnen de ontwerpvisie, het oeuvre en de discipline?
Voor de tweede shift ligt dat nog iets gecompliceerder. Vanuit de ‘open source’-gedachte (vrij gebruik van gedachtegoed) die in 3plex verweven zit, moet de tweede groep voortbouwen op datgene waarmee shift 1 heeft afgesloten. Dat ligt gevoeliger dan je zou denken, getuige de wens van diverse ontwerpers om niet te hoeven vertrekken vanuit het werk van hun directe collega’s. Ward Huting en Gerard de Hoop (designers) troffen als startpunt een sacrale ruimte met daarin een monolithisch blok, naar ontwerp van Deutinger. Dat sloot niet erg aan bij hun eigen opvattingen. “Een bar is een sociaal object in de ruimte. Tegelijkertijd zittende mensen aan een bar altijd met hun rug naar de rest van het café. Wij keren het concept om. Onze bar is letterlijk een vehikel voor interactie. In de bar beweegt een koelkast op wielen zich van de ene naar de andere kant, mensen zitten daar met hun rug naartoe, een ober loopt eromheen”, legt Ward Huting uit tijdens de opbouwperiode. De bar van Deutinger is volledig ingekapseld in de nieuwe bar, en wordt dus onzichtbaar. Huting vergelijkt dat met ‘open source’; de broncode is meestal onzichtbaar, maar wel de basis der dingen (bijvoorbeeld Linux). Dat kun je volgens hem doortrekken naar kunst in het algemeen: “Uiteindelijk ontstaat alles vanuit bestaande vormen.” Marc Müller (kunstenaar) is begonnen met het ‘deconstrueren’ (lees: slopen) van een ruimte die door WAACS was opgebouwd met een driedimensionaal grid. Net als Kinoshita (is hier een verband?) werkt hij onbevangen vanuit de gegeven situatie die hij aantreft, om er vervolgens iets heel anders mee te gaan doen. “Ik wil geen sociale plek, maar een introverte omsloten ruimte voor maximaal een persoon. Een asociale bar eigenlijk.” Het uitbundige werk van Kinoshita is eveneens onherkenbaar geworden onder de handen van architectenbureau ONIX.
Tot en met 30 oktober zijn de resultaten van Huting & De Hoop, Müller en ONIX te bekijken. Na een laatste opbouwperiode van tien dagen toont de laatste shift (architect Felix Claus, beeldend kunstenaar Kie Ellens en designer Maarten Baas) van 12 tot 27 november hoe zij verdergingen. Na afloop van dit project mag nog een aantal interessante producten worden verwacht. Zo komt er een dvd die alle maakprocessen toont, met webcamshots die om de minuut zijn genomen. Het onderzoek van de psychologen wordt eveneens gepubliceerd. Een gedegen analyse van al die informatie (zijn er conclusies te trekken over de werkwijze, over de mate waarin context of het bestaande ontwerp een rol speelt, over de aard van de ontwerpen in relatie tot de verschillende disciplines; waarin schuilt de eigenheid van elke discipline en van de kunstenaar daarbinnen?) zal hopelijk niet ontbreken. Dat zou wetenswaardige antwoorden kunnen bieden op de spannende vragen die ten grondslag liggen aan dit project.
• 3plex, shift 3 met Felix Claus, Kie Ellens en Maarten Baas, tot 27 november in Platform GRAS, Hofstraat 21, 9712 JA Groningen, (050/312.33.95; info@platformgras.nl; www.platformgras.nl).
