Alfredo Jaar

Aan ambitie geen gebrek bij Stedelijk Museum Het Domein in Sittard, zoals weer eens blijkt uit de actuele opstelling van de verzameling met daarin recente aankopen van werk van onder meer Suchan Kinoshita, Liza May Post, Pipilotti Rist en Fabrice Hybert. Dat deze werken in Sittard enigszins misplaatst aandoen, hangt behalve met het culturele klimaat van deze Limburgse provincieplaats ook samen met het aankoopbudget. Het geld ontbreekt om werkelijk belangrijke werken aan te kopen, en wat er wel is aangekocht doet zonder context vaak ontheemd aan, zoals Hyberts schilderij Partie des animaux désirés of de Liquid crystal vase en enkele vidostills van Rist. Ook een werk van Alfredo Jaar is aangekocht door het Domein: Field, road, cloud (1997) maakt deel uit van diens tentoonstelling Let there be light, the Rwanda project 1994-1998, die momenteel in het museum te zien is. In 1994 bezocht Jaar Rwanda en aanschouwde daar de gruwelen van de burgeroorlog, die in zijn Rwanda-project echter slechts indirect fungeren. Zo zijn de drie grote kleurenfoto’s van Field, road, cloud ogenschijnlijk idyllisch, maar uit de schetsen die ernaast hangen, blijkt dat in de omgeving waar ze zijn gemaakt een massale slachtpartij heeft plaatsgevonden. De tentoonstelling omvat verder minimalistische ‘monumenten’ die zijn opgebouwd uit zwarte fotodozen waarvan de inhoud alleen kan worden opgemaakt uit de opschriften – de beelden blijven onzichtbaar. Jaar maakte hier gebruik van de esthetiek van holocaust-monumenten, die voortkomt uit de gedachte dat bepaalde gruwelen zo onvoorstelbaar zijn dat ze niet kunnen worden gerepresenteerd. Dit betekent echter dat Jaar volstrekt niet inzichtelijk kan maken wat er nu in Rwanda precies is gebeurd: na deze tentoonstelling zijn de zaken voor mij even schimmig als voorheen. Irritant is dat Jaar met werken als Let there be light (1995) de kijker tot een passieve medeplichtige van de moordcommando’s wil maken. Naast een lichtbak met foto’s van twee jongens die elkaar troostend omarmen, omvat Let there be light ook tien lichtbakken met Rwandese plaatsnamen: het gezicht van de beschouwer wordt gespiegeld in het zwarte vlak waarin de van achteren belichte plaatsnamen zijn uitgespaard, waardoor de plaatsnamen als een brandmerk op het donkere spiegelbeeld van de kijker verschijnen. Men dient zich vermoedelijk schuldig te voelen over de weinig heldhaftige rol van het westen, maar over de precieze aard van de bemoeienis of het gebrek aan bemoeienis van westerse landen met Rwanda komt men niets te weten. Aldus blijft Jaars Rwanda-project steken in goedkoop moralisme in een steriele verpakkking.

Let there be light, the Rwanda project 1994-1998 van Alfredo Jaar tot 14 juni in het Stedelijk Museum Het Domein, Kapittelstraat 6, 6131 ER Sittard (046/451.34.60).