Alicia Framis
De afgelopen jaren liet de Spaanse Alicia Framis (1967) zich met een aantal projecten zien als een van de meer verkwikkende loten aan de stam van wat in de wandelgangen ‘sociale sculptuur’ is gaan heten; kunst die zijn heil niet zozeer zoekt in de formele sublimatie, maar zich direct, op een intieme wijze, tot een concreet en dus noodzakelijkerwijs klein publiek richt. Intiem intermenselijk contact, bij voorkeur buiten de geïnstitutionaliseerde omgeving neemt daarin de plaats in van een ongenaakbaar geacht kunstfetisj en de passieve kunstconsumptie in de traditionele tentoonstellingsruimte. Veelal blijkt dit genre vluchten-voorbij-de-beknellende-kunstcontext uit te draaien op een Pyrrusoverwinning, en wordt de oogst van de dappere infiltratie in het leven buiten toch weer keurig onder de beschermende vleugels van museum of galerie uitgestald, om vervolgens door een coterie van kenners becommentarieerd te worden.
Framis kiest in veel gevallen voor een eerlijker en prikkelender strategie. Weliswaar worden haar projecten over het algemeen (sober) gedocumenteerd, de eigenlijke handeling speelt zich onzichtbaar af. Ofwel omdat die zich nauwelijks visueel onderscheidt van de werkelijkheid waarin ze plaats heeft, ofwel omdat ze zich ontvouwt achter gesloten deuren. Zo liet Framis eeneiïge tweelingen wandelaars door de drukke Utrechtse binnenstad chaperonneren en trok ze, gehuld in een wit, feeëriek gewaad, als The Dreamkeeper door Amsterdam op zoek naar eenzame stedelingen, om hen tijdens de nachtelijke uren gezelschap te houden in de beslotenheid van hun slaapkamer. Ook Wax & Jardins, de publicatie die Framis vorig jaar bij Stichting Artimo uitgaf, zwijgt in alle toonaarden over haar ervaringen. Bezwaarlijker is dat het als glossy magazine vormgegeven boekwerk ook over Framis’ drijfveren en motieven nauwelijks iets steekhoudends weet te melden.
Wax & Jardins voegt een nieuw hoofdstuk toe aan Framis’ onderzoek naar de Verfremdung van het individu in de metropool. Haar weinig opbeurende diagnose luidt dat de westerse stedeling lijdt aan een schrijnend gemis aan fysiek contact – onder meer veroorzaakt door de onstuitbare opmars van virtuele communicatie en de (door de markt gecorrumpeerde) structuren van de stedelijke omgeving. Framis tracht naar eigen zeggen die Verelendung te keren door in haar projecten “architectuur en menselijke behoeften samen te brengen”. Net als in sommige van die projecten – aan het meest recente, Domestic Loneliness bij Annet Gelink, werkten onder meer Otto Berchem, Fortuyn/O’Brien, Nan Goldin en Liza May Post mee – laat Framis zich in Wax & Jardins bijstaan door vrienden en bekenden uit het kunstwereldje. Kunstenaars, architecten, schrijvers en critici werden gevraagd te reflecteren over de moeizame verhouding tussen ons en de (huiselijke en grootstedelijke) ruimte die ons omringt. Wie het mozaïek van tekst en beeld dat daaruit is voortgekomen doorbladert, krijgt de indruk een vademecum in handen te hebben van in de eigentijdse kunst graag geziene personages en veelgebezigde thema’s – strekkend van de infiltratie van de vormgeving in de beeldende kunst tot de magische aantrekkingskracht van het begrip ruimte in al zijn hoedanigheden. In het spervuur van gelikte foto’s en vrijblijvende schrijfsels blijft de vraag naar de specifieke positie die Framis’ werk inneemt in dit modieuze amalgaam echter onaangeroerd. Voor kwesties als hoe Framis zich met haar performances tot de kunstcontext en haar publiek verhoudt, en hoe haar werk zich in dat opzicht onderscheidt van de kokette edelkitsch van een Fortuyn/O’Brien of het geconceptualiseerde gekokkerel van een Rirkrit Tiravanija – daarvoor zijn de genodigden al te zeer verwikkeld in hun eigen spielereitjes.
• Alicia Framis, Wax & Jardins. Loneliness in the city, in 1999 uitgegeven door Stichting Artimo, Fokke Simonszstraat 8, 1017 TG Amsterdam (020/330.25.11). ISBN 90-75380-17-8 Tot 15 april loopt de tentoonstelling Remix buildings van Framis in Galerie Micheline Szwajcer, Verlatstraat 14, 2000 Antwerpen (03/237.11.27).
