Axel Hütte
Samen met Andreas Gursky, Thomas Struth en Thomas Ruff geldt de Duitse fotograaf Axel Hütte (°1951) als een van de meest vooraanstaande exponenten van de Düsseldorfer Schule, de groep fotografen die bij Bernd en Hilla Becher aan de academie in Düsseldorf in de leer is geweest. Onder de titel Nachtstukken (As dark as light) presenteert Huis Marseille een tentoonstelling met donkere stadsgezichten waaraan Hütte sinds 1996 gewerkt heeft. De serie wordt getoond in combinatie met enkele oudere werken; een benadering die goed uitpakt omdat de bezoeker wordt uitgenodigd om mee te kijken naar de artistieke keuzes waarmee Hütte zich door de jaren heen heeft geprofileerd. Ook zijn positie ten opzichte van de andere ‘Düsseldorfers’ wordt hierdoor inzichtelijker gemaakt.
Op enkele vroege foto’s die Hütte in het begin van de jaren tachtig in Parijs en Londen maakte, is de invloed van de Bechers nog duidelijk merkbaar. De zwartwitopnamen tonen strenge, massieve gebouwen die sober en neutraal in beeld gebracht zijn. Die objectiverende blik is in de latere foto’s niet helemaal verdwenen, maar Hüttes aspiraties zijn toch een andere kant uitgegaan. Het documentaire karakter van de Bechers heeft plaatsgemaakt voor een meer subjectieve benadering.
De meeste Becher-leerlingen vestigen onze aandacht nadrukkelijk op een duidelijk motief in het centrum van de voorstelling, of dit nu een industriële koeltoren is of het uitgestreken smoeltje van een geportretteerde. In plaats daarvan geeft Hütte de architectonische of landschappelijke elementen in zijn foto’s zeer gefragmenteerd weer. In enkele foto’s uit de jaren negentig, een reeks vergezichten die vanaf een hoog standpunt werden genomen, zijn weliswaar delen van gebouwen op de voorgrond weergegeven, maar deze lijken slechts te dienen als repoussoir om de scène op de achtergrond beter te laten uitkomen. Tabernas uit 1995 leidt onze blik via een gebouw, dat nog net aan de rechterkant van het beeld zichtbaar is, de diepte in. Daar krijgen we een immens Spaans woestijnlandschap te zien, met beneden in beeld een oase en een klein meertje. Hüttes voorstellingen zijn, zelfs in vergelijking met de decor-achtige stadsgezichten van Thomas Struth, opvallend leeg. Hij is veel minder dan de andere Düsseldorfers geïnteresseerd in het vastleggen van een onderwerp, en veel meer in het sturen van de waarneming.
In veel foto’s laat Hütte de toeschouwer van een voorgrond met besneeuwde stenen of een bosje cactussen een bungeesprong maken naar een bergachtig landschap in de diepte. Vaak is de achtergrond slechts ten dele zichtbaar. In een opname die in Zwitserland gemaakt werd, is vrijwel het gehele landschap aan het zicht onttrokken door een dichte nevel, die bijna het gehele beeldvlak vult. Door een kleine opening in de mist, aan de onderkant van het schouwspel, ontstaat echter een ruimtelijkheid die het hele beeld op een intense manier doordringt.
Terwijl in deze werken het wit van mist en sneeuw overheersen, wordt Hüttes serie Nachtstukken gedomineerd door de duisternis. Of liever gezegd: door het spaarzame licht dat het gevolg is van de erg lange belichtingstijden. De opnames zijn gemaakt in steden als Rotterdam, Bejing en Londen. In Düsseldorf richtte Hütte zijn camera op een kade met bomen die worden verlicht door het rode schijnsel van een reeks straatlantaarns, terwijl de lichten van de stad op de achtergrond een blauwe reflectie werpen op de rivier in het midden van het beeld. Af en toe zoomt hij in op een gebouw. Zo hangt er een prachtige foto van de Nationalgalerie in Berlijn, waarvan de gele tl-balken aan het plafond worden weerspiegeld in het natte plaveisel, dat daardoor in vuur en vlam lijkt te staan.
De werken uit de nieuwe serie Nachtstukken zijn gedrukt op transparante films die op hun beurt weer op spiegels zijn geplakt. Daardoor worden de lichten in het donker niet alleen afgebeeld; omdat de spiegels het licht reflecteren, veranderen die plekjes in het beeld zelf in kleine lichtbronnetjes. Toch heeft deze ingenieuze oplossing een ongelukkig effect. Door het spiegelende oppervlak wordt de hele expositiezaal in het beeldvlak gereflecteerd. Bij een kunstwerk dat achter spiegelend glas hangt, kan een stap naar links of rechts nog helpen, maar in deze tentoonstelling is dat vergeefse moeite. Er is geen ontkomen aan: voor een Nachtstuk van Axel Hütte word je op een wel heel letterlijke manier met jezelf geconfronteerd. En zó kan dat toch onmogelijk bedoeld zijn geweest.
• Nachtstukken (As dark as light) van Axel Hütte loopt nog tot 26 augustus in Huis Marseille, Stichting voor fotografie, Keizersgracht 401, 1016 EK Amsterdam (020/531.89.89).