[BASED UPON] TRUE STORIES
Met de tentoonstelling [based upon] TRUE STORIES, die een onderdeel vormt van het Exposing Cinema-programma van het Rotterdamse filmfestival, wil Witte de With de ‘ware verhalen’ laten zien die in de massamedia geen kans krijgen. Nieuwsbeelden pretenderen een representatieve selectie te bieden van de dagelijkse mondiale gebeurtenissen. De bijdragen van verslaggevers ter plekke worden echter vaak herleid tot eenvoudige formats met weinig ruimte voor nuances. De strijd om de kijkcijfers reduceert de nieuwsvertelling ook nog eens tot gewelddadigheden, bloed en verderf. Helaas veronachtzaamt Witte de With het feit dat bij een dergelijke tentoonstelling evengoed een selectie van true stories heeft moeten plaatsvinden; een curator onderscheidt zich wat dat betreft geenszins van de hoofdredacteur van het tv-journaal.
Voor veel kunstenaars, zo blijkt uit de tentoonstelling, lijkt de documentaire een uitkomst te kunnen bieden. Zoals een televisiedocumentaire meer verdieping bij het nieuws biedt, zo hopen ook kunstenaars en filmmakers met het documentaire genre een langer en complexer verhaal te kunnen vertellen. Chantal Akerman toont bijvoorbeeld in De l’autre côté, fragment d’une installation – het gehele werk was eerder op Documenta 11 te zien – illegale pogingen van Mexicanen om de Verenigde Staten binnen te komen. De compilatie van videofragmenten van Maurício Dias en Walter Riedweg doet een appèl aan de samenleving ten gunste van de straatkinderen in Rio de Janeiro. En filmmakers Lucchi en Gianikian trachten de kijker met hun uit historische filmbeelden samengestelde Terra Nullius te interesseren voor de geschiedenis van Australië. De documentaire biedt schijnbaar onbegrensde mogelijkheden.
De redactionele keuzes van deze tentoonstelling komen ten dele voor rekening van Catherine David en cocurator Jean-Pierre Rehm, die speciale aandacht hebben gevraagd voor hot spots als Mexico, Brazilië en Palestina/Israël. Maar ook de filmmakers zelf moeten zich continu beperken; de kijker krijgt hun visie op de werkelijkheid te zien, en die is niet objectiever dan die van de massamedia. Moet men meer waarde hechten aan deze beelden omdat de maker toevallig als kunstenaar bestempeld wordt? De filmmaker zelf is naar alle waarschijnlijkheid een even groot product van de media als de ‘gewone’ kijker.
In de tekst die de tentoonstelling begeleidt, wordt meermaals onderstreept dat de geëxposeerde werken getuigenissen zijn, en dat de enige positie die we in de huidige wereldsituatie kunnen innemen, die van getuige is. Maar wat heeft het voor zin om alleen maar de ellende te tonen in (bijvoorbeeld) de immigrantenwijk Fontaínhas (Lissabon), zoals gebeurt in No Quarto da Vanda van Pedro Costa? Zonder een inhoudelijke of stilistische meerwaarde kunnen dergelijke werken de doorgewinterde kijker niet aan het denken zetten.
De ‘ware verhalen’ in deze tentoonstelling beperken zich tot een rapportering of getuigenis; ze missen elke vorm van interpretatie of kritische stellingname en zijn daardoor niet alleen saai, maar leiden bovendien niet tot een productief inzicht in het getoonde. Eén werk, A Tank Translated van Omer Fast, vormt hierop een uitzondering. Centraal in deze film staat het motief van de bekende Israëlische tank, een redelijk doorzichtige allusie op de media; maar de tekst van de geïnterviewde tankbemanning werd in de ondertiteling gemanipuleerd. De filmmaker heeft niet alleen uit bestaand beeldmateriaal geselecteerd, maar ook de interpretatieve laag van de vertaling in zijn redactie verwerkt. Een dergelijk werk maakt de selectieve werking van de media zichtbaar, en weet daardoor wel degelijk een kritische respons te stimuleren. Indien Witte de With echter op de weg van deze TRUE STORIES wil verder gaan en toch geen alternatief televisiejournaal wil worden, dan zal ook het kunstcentrum meer zorg moeten besteden aan de redactie.
• [based upon] TRUE STORIES loopt nog tot 30 maart in Witte de With, Witte de Withstraat 50, 3012 BR Rotterdam (010/4110144; www.wdw.nl). (Silvia Rottenberg)
