Ed van der Elsken
Lijkt dezer dagen al even populair als bij leven. Zelfs Jean-François Chevrier draagt nu zijn werk op handen, foto’s van hem hangen op Documenta X en er blijven – zeven jaar na zijn dood – nog altijd van der Elsken-boeken verschijnen. Op 12 juli wordt zo, vergezeld van een tentoonstelling in het Nederlands Foto Instituut, het boek Hong Kong voorgesteld. Het valt nog te bezien of deze uitgave ook nog iets meer te bieden heeft dan een adequate timing, want de postume boeken die tot nu het licht zagen, deden van der Elsken niet echt recht. Fotograaf Ed van der Elsken (1925-1990) was nochtans bij uitstek een boekenmaker. Met zijn innemende Een liefdesgeschiedenis in Saint-Germain-des-Prés, dat in 1954 in vier internationale edities uitkwam, zette hij de toon voor een dynamische omgang met foto’s-in-een-boek. De vermenging van document en fictie, zonder dat je van een scenario kan spreken, aandacht voor de globale compositie van het boek, de lay-out per dubbele pagina, de impact van foto’s op elkaar en de persoonlijke, sensitief-ironische bijschriften vormen de belangrijkste bestanddelen van een formule die in de komende decennia wel vaker zou gehanteerd worden.
Het boek Sweet Life komt midden de jaren ’60 uit als journaal van een reis om de wereld in 14 maanden. Tijdens die trip doen van der Elsken en zijn toenmalige vrouw ook uitgebreid Hong Kong aan. “Dagen, weken achter elkaar loop ik op straat te slenteren, naar die mensen te kijken. Je kunt daar wel wat af fotograferen.” Ook de ietwat nonchalante, hardzwarte reportagefoto’s in Sweet Life voorziet hij van de nodige dagboekaantekeningen en commentaar, nu eens pure cafépraat, dan weer spits. “Deze foto’s zijn speciaal in het boek opgenomen voor hen die denken dat ik geen kunstfotograaf ben. Ziet u die prachtige structuur? En dat bewogene! Je moet het toch maar zien, hé? Fantastisch! Ja, het is een gave.” Eerdere pogingen waarbij de foto’s van Ed van der Elsken uit hun oorspronkelijke context werden gelicht, bleken ronduit problematisch. Omdat de ‘tijden’ veranderd zijn én omdat de persoonlijke Ed van der Elsken-touch en vooral de strenge selectie die hij in zijn eigen werk steeds doorvoerde, nu onontkoombaar ontbreken. Ook Hong Kong blijft in die zin een risicovolle onderneming.
• De gelijknamige tentoonstelling loopt van 12 juli tot 24 augustus in het Nederlands Foto Instituut, Witte de Withstraat 63, 3012 BN Rotterdam (010/213.20.11). Het boek wordt uitgegeven door Dewi Lewis Publishing, Manchester en verdeeld door boekhandel De Verbeelding in Amsterdam. Tot 24 augustus kost het 99 FL, daarna 125.
