width and height should be displayed here dynamically

Fischli & Weiss

De tentoonstelling van Fischli & Weiss in Museum Boijmans Van Beuningen: één fenomenale installatie tussen kant-en-klaar verzameld werk. Naar oude gewoonte heeft het Zwitserse kunstenaarsduo in Rotterdam een presentatie gemaakt die is samengesteld uit een selectie van kunstwerken uit hun twintigjarige carrière. Hun projecten ontstaan in de eerste plaats in het atelier in Zürich en reizen dan gedurende jaren langs galerijen en musea. Drie van de zeven werken waren twee weken voor de opening nog in Londen te zien; een ander project won deze zomer een prijs in Venetië, maar is in feite al vijftien jaar oud. Fischli & Weiss assembleren telkens een selectie van hun werk, naargelang de expositieruimte die tot hun beschikking staat. In die assemblage worden de rondreizende kunstwerken aangepast, uitgebreid of verder afgewerkt, tot ze hun vaste vorm en inhoud krijgen. Door die aanpassingen ontstaat soms een bijzonder sterke relatie tussen een werk en een bepaalde tentoonstellingsomgeving. Dat is nu ook het geval in Rotterdam: tussen de verschillende werken die het duo kant-en-klaar in het Boijmans dropte, ontpopt de installatie fragenprojektion zich door zijn specifieke opstelling tot een overweldigende ruimtelijke detailstudie van het Fischli & Weissuniversum.

Fragenprojektion beslaat een immense verduisterde zaal van ongeveer twintig bij twintig meter, vier meter hoog. Op de wanden van de ruimte worden vragen geprojecteerd, korte handgeschreven zinnetjes die als een slinger oplichten, even blijven hangen, weer vervagen en plaatsmaken voor andere vragen. De vragen verschijnen in het Nederlands, Engels, Duits, Italiaans, Japans, en worden soms begeleid door kleine tekeningen: een bloem, een huis, een auto. Sommige vragen zijn direct: “quanto fa 42 x 78?”; andere retorisch: “Does my car know who I am?” Het geheel ademt een aandoenlijke onzekerheid, en balanceert op de rand van het kinderlijke.

Fischli & Weiss hebben de verzameling vragen, die gedocumenteerd is in het boekje Will Happiness Find Me, gedurende de laatste vijftien jaar bijeengebracht. Sinds enkele jaren worden de zinnen niet langer enkel geprojecteerd, maar ook als een ruimtelijke installatie gepresenteerd. Deze ruimtelijke installatie staat nu opgesteld in de linkervleugel van het Boijmans: middenin de grote zaal waarin de vragen oplichten staat een spiegel van waarop negentien diaprojectoren de zinnetjes op de wanden slingeren. Ergens op de tafel brandt een nachtlampje, er staat een platendraaier waarop geruisloos vinyl draait en een goedkope CD speler spuwt voortdurend naamloze popmuziek. Tussen al die werkende machines staat een leeg bed, op maat van een pop. De installatie toont een individu dat vermorzeld wordt door de schaal van de immense ruimte, de al even reusachtige vragen, de voortratelende machines en de oppervlakkige muziek. Het opgedreven schaalverschil tussen het bed en de hersenspinsels, de dreigende dubbelzinnigheid van de projectoren en het gebruik van de modernistische museumruimte maken van dit werk een fenomenale synthese van wreedheid en aandoenlijkheid.

Fragenprojektion heeft door zijn ruimtelijke presentatie zijn titel overstegen, om uitdrukking te geven aan de visuele en emotionele relatie tussen individu en buitenwereld. Die relatie vormt misschien wel de duidelijkste rode draad door het oeuvre van Fischli & Weiss; dat blijkt alleszins uit de andere installaties opgesteld in het Museum Boijmans Van Beuningen: een verzameling resten van een bouwwerf, haarfijn nagemaakt in beschilderd polyurethaan; video’s met close-ups van een melk slurpende kat en een doodsbang hondje; een serie dubbel geprojecteerde dia’s. Bepaalde technieken keren steeds terug (bijvoorbeeld het esthetisch uitlichten van alledaagse details), en ook bepaalde thema’s worden herhaald (zoals de combinatie van esthetiek en gruwel), thema’s die altijd eenzelfde soort vragen oproepen. Maar ondanks deze parallellen gaan de beelden en materialen van de verschillende projecten in de tentoonstelling alle kanten op.

Precies op dit punt toont de idee om tentoonstellingen te assembleren haar zwakte. Fischli & Weiss maken kunst die het aandachtspunt van de bezoeker continu verschuift, maar eenmaal je het werk wat kent, kom je met dit soort assemblagetentoonstellingen niet veel verder dan nog maar eens een verschuiving van de aandacht. De vragen die de individuele werken oproepen, worden door de tentoonstelling als geheel niet uitgediept of in een ander licht geplaatst. Als bezoeker treed je binnen in de bekende esthetische Fischli & Weiss-wereld: een combinatie van Zwitserse schoonheid en alledaagsheid. Bijna altijd briljant mooi, maar een universum waar de emotionele intensiteit van fragenprojektion te zeldzaam is.

Fischli & Weiss, nog tot 8 februari in Museum Boijmans Van Beuningen, Museumpark 18/20, 3015 CX Rotterdam (010/441.94.75; info@boijmans.rotterdam.nl; www.boijmans.nl)