Kunstmatige natuurlijke netwerken
Terwijl het grote kunstpubliek door de Venetiaanse Giardini of tussen stokoude bomen van het Arnhemse park Sonsbeek struint, worden ook in het stille Zeewolde plannen voorgesteld om kunst te presenteren bij het water of tussen de bomen. In het paviljoen De Verbeelding Kunst Landschap Natuur loopt een tentoonstelling met ontwerpen voor elf creaties die binnenkort deel moeten uitmaken van ‘de openbare ruimte van Zeewolde’. Het project kwam tot stand in nauwe samenwerking met de Stichting Kunst en Openbare Ruimte (SKOR) en draagt de titel KUNSTmatige NATUURLIJKE NETWERKEN. De ontwerpen waren eigenlijk al te zien in een reeks presentaties, die van start ging einde vorig jaar. Ze worden nu allemaal samen gepresenteerd, en in de loop van de komende maanden begint men ook met de realisatie.
KUNSTmatige NATUURLIJKE NETWERKEN, wat moeten we ons daarbij voorstellen? Gaat het om computernetwerken, een nieuw afwateringsysteem of een kersvers telecombedrijf dat energie aan de polder zal onttrekken? De makers in dit project hebben alleszins met elkaar gemeen dat ze niet enkel actief zijn in het artistieke domein; ze vervullen een dubbelrol. In een begeleidende tekst haalt men onder meer de kunstcriticus Willoughly Sharp aan, die al eerder over zo’n dubbelrol schreef: planologen, antropologen of biologen die hun diensten als kunst verkopen en vice versa.
Inmiddels vallen bosjes kunstenaars onder deze categorie. Zo bijvoorbeeld davidkremers (sic) die als distinguished conceptual artist werkzaam is op het California Institute of Technology en daar wetenschappelijke gegevens visualiseert, of de Zweed Henrik Håkansson die met gespecialiseerde software het gedrag van planten en insecten analyseert. De Amerikaan Mark Dion wil laten zien hoe wetenschap, media en ideologieën onze visie op de natuur bepalen, maar zijn plan voor Zeewolde komt niet uit de verf. Een scheepswrak, liefst zo groot mogelijk, zal in het bos worden gedumpt om vervolgens in de loop der jaren te worden overwoekerd door de natuur. Hier zal de natuur de leiding overnemen van de mens. Een even romantische visie koestert Herman de Vries, al past hij een omgekeerde logica toe. Hij wil een Sanctuarium optrekken dat de natuur niet zal buitensluiten, maar ‘binnensluiten’, zodat ze op een veilige plek onstuimig om zich heen kan grijpen.
De oplossingen van bovengenoemden stellen vooralsnog teleur – want hoeveel verbeelding is er nodig om het bestuderen van de vlinderpopulatie tot kunst uit te roepen. Maar het concept van KUNSTmatige NATUURLIJKE NETWERKEN is wel consistent. Het doel bestaat erin de wonderlijke verhouding tussen het natuurlijke en het kunstmatige te verbeelden. Je hoeft geen Flevolander te zijn om het te begrijpen, maar in de polder wordt het meer dan ooit duidelijk: uit het land waar eens een woeste zee de schepen plaagde, steekt nu het grootste loofbos van Noordwest-Europa parmantig de lucht in. Is het natuurlijk of kunstmatig? Bepaalt de techniek onze natuurlijke omgeving of kunnen we de natuurlijke mechanismen als het ware in die technische verworvenheden inplanten? Dat laatste meent de Amerikaanse auteur Kevin Kelly in zijn boek Out of Control (1994). Volgens hem dient de natuur als model voor de door mensen gemaakte systemen. Kelly spreekt dan ook over een artificiële natuurlijke evolutie. Die evolutie poogt De Verbeelding een kans te geven in Zeewolde, onder meer door Atelier van Lieshout in het project te betrekken. Atelier Van Lieshout, dat de mensheid voorziet van handige middelen voor een autarkisch leven, maakte een gepast, zij het braaf Vissershuisje, geïnspireerd op die van een halve eeuw geleden. Deze keer jammer genoeg geen ranzige onnatuurlijke materialen die juist deze natuurlijke kunstmatigheid zouden kunnen benadrukken. Aan het door AVL zo gevierde hedonistische leven herinneren alleen de bierkratten in het huisje.
Verreweg de meest geslaagde projecten van KUNSTmatige NATUURLIJKE NETWERKEN zijn voorlopig de werken die niet enkel samenhangen met de geschiedenis van de plek, maar de beschouwer ook fysiek aangrijpen. De Windcabine van Roman Signer, wiens werk bijna altijd de elementen trotseert, ziet er in het ontwerp veelbelovend uit. Al fietsend door een enorme poort zal er een ferme zijwind opsteken, een absolute aanrader voor Marilyn Monroe fans. Zoals vaak bij Signer, is de Windcabine op het eerste gezicht heel eenvoudig, maar heeft het werk een enorme impact. Ook Tobias Rehbergers Freikörperkultur Moorbad moet de bezoeker vooral ondergaan. Hier dient men door het waterige land, door de modder, te waden teneinde ritueel te worden gezuiverd.
• De presentatie van projectvoorstellen loopt tot 12 november in het paviljoen De Verbeelding (De Verbeelding 25, 3892 HZ Zeewolde (036/522.70.37)). De realisatie van de projecten is voorzien van 5 september tot november.
