Liam Gillick in Rotterdam en elders
De tentoonstelling van Liam Gillick in Witte de With maakt deel uit van een project getiteld Three Perspectives and a Short Scenario, dat naast de solopresentatie in Rotterdam bestaat uit een tentoonstelling in de Kunsthalle Zürich die bijna gelijktijdig plaatsvindt, een uitvoering in de Kunstverein van München en, ter afsluiting, een overzichtstentoonstelling in het Museum of Contemporary Art van Chicago in het voorjaar van 2009. De tentoonstelling in Witte de With omvat weer drie gerelateerde onderdelen: een architecturale installatie, een documentaire en een ‘institutionele zone’.
De architecturale installatie op beide verdiepingen van Witte de With bestaat uit een reeks donkergrijs geschilderde hekwerken die de ruimtes verdelen. De ‘binnenruimtes’ die zo ontstaan, zijn bekleed met donkergrijs tapijt. Hier en daar zijn muren voorzien van voorzetwanden in dezelfde donkergrijze tint. De hekken, opgebouwd uit stroken MDF, hebben een zeer specifiek ritme, zoals ook de raamkozijnen, de pilaren in de ruimte of de verwarmingsroosters een ritme hebben. Door de kunstenaar in zijn atelier in New York op de computer ontworpen en vervolgens nogal onwerkelijk in Rotterdam verrezen, gedragen ze zich als fremdkörper. In elke ruimte in Witte de With is de tl-verlichting teruggebracht tot een soort noodverlichting. In zekere zin hebben de hekwerken een sterk filmische kwaliteit, doordat ze de ruimte erachter opdelen in opeenvolgende frames. Maar bovenal suggereren de lege ruimtes een belofte. Een belofte van dingen die er zouden kunnen plaatsvinden.
Toegegeven, op twee plekken vindt ook daadwerkelijk iets plaats. Beneden zijn vijf grote vitrines gevuld met affiches en publicaties van en over de kunstenaar. Op de bovenverdieping wordt een projectie vertoond met teksten en foto’s van architecturale projecten die Gillick de afgelopen jaren realiseerde. In de ruimte staat een batterij luidsprekers waaruit een monotoon technodreuntje schalt. Teksten die over de foto’s worden geprojecteerd bestaan uit fragmenten van een wollig verhaal over arbeiders in een fabriek. Totaal oninteressant en buitengewoon slaapverwekkend, deze projectie, die ten onrechte als een ‘film’ wordt gepresenteerd.
Het conceptuele pièce de résistance van deze tentoonstelling is echter niet de verzameling grijze hekwerken of de saaie plaatjes- en tekstprojectie; het zijn de ruimtes die door Gillick werden geoormerkt als ‘institutionele zone’. In deze ruimten heeft Gillick de uitnodiging tot exposeren omgedraaid, om deze plekken volgens Witte de With “terug te geven aan de curatoriële staf”. Vrij vertaald: hij mocht hier exposeren, maar doet dat niet.
In de paralleltentoonstelling in Zürich haalde Gillick dezelfde truc uit. De staf aldaar ging zwaar door de knieën om de kunstenaar alsnog te overhalen wat minder bekende, efemere en conceptuele kunstwerken te laten zien. Daarnaast organiseert de Kunsthalle Zürich een aantal lezingen en symposia over het werk van Gillick. Kunstenaar en instelling hielden dus lange tijd de deur voor elkaar open en riepen elkaar in alle nederigheid toe dat de ander toch vooral mocht voorgaan.
Hoe anders was de situatie in Rotterdam, waar de deur direct werd dichtgesmeten! Institutionele ruimte? Niet exposeren? De verhouding tussen kunstenaar en instelling problematiseren? Prima, moet Nicolaus Schafhausen van Witte de With gedacht hebben. Dan vragen we toch gewoon iemand anders? En dus worden de lege ruimtes van Gillick nu gebruikt om werk van andere kunstenaars te tonen. Kunstenaars die, zo vermeldt Witte de With expliciet, in geen enkel opzicht hoeven te reageren op Gillicks werk. Als eerste mocht Manon de Boer twee films presenteren. En in maart wordt het stokje overgenomen door Keren Cytter, die drie films mag laten zien.
Mooi gebaar van Schafhausen, al is zijn oplossing een beetje halfslachtig. Want waarom slechts één kunstenaar uitnodigen om twee video’s te tonen, wanneer er genoeg ruimte is voor een veelvoud daarvan? Waarom niet al die deprimerende, halfverlichte gevangenishokken van Gillick gevuld met werken van goede kunstenaars die iets te melden hebben?
• Three perspectives and a short scenario tot 24 maart (onder meer) in Witte de With, Witte de Withstraat 50, 3012 BR Rotterdam (010/411.01.44; www.wdw.nl).
