width and height should be displayed here dynamically

Links richten/Christopher Williams

 België was er voor een keer vroeg bij en niet enkel Parijs laat zich dezer dagen uitgebreid in met de jaren ’30. Ook de tentoonstelling Links Richten in Boijmans Van Beuningen wil een beeld geven van het kunstklimaat in Rotterdam rond 1930. Van een ‘dorp aan de rivier’ was Rotterdam een grote ‘havenmachine’ geworden. Architectuur, film, industriële en grafische vormgeving maakten er een ontwikkeling door die gelijke tred hield met deze stormachtige groei. Niet in het minst de fotografie werd hier ‘in de vaart der volkeren’ gebracht met mensen als Paul Schuitema, Piet Zwart, Wally Elenbaas. Samen met gelijkgestemde schrijvers, architecten en ontwerpers waren ze betrokken bij het in 1932 opgerichte radicale communistische tijdschrift Links Richten. Schuitema bijvoorbeeld, die ook secretaris was van de Rotterdamse afdeling van de Vereniging van Arbeidersfotografen, publiceerde er een artikel in over de rol van de fotografie in de klassenstrijd. “De foto rapporteert, geeft de toestand zooals zij is, liegt niet, is niet afhankelijk van een speciale uitleg, kan nooit bestreden worden, is documentair, overtreft als rapport alle andere schriftelijke of mondelinge rapporten van ooggetuigen. (…) Foto is de fixeering van een oogenblik. Dit oogenblik kan typerend zijn voor een toestand. De fotocorrespondent heeft tot taak, de meest typerende momenten van een toestand vast te leggen. De propagandistische taak van een fotocorrespondent is om elke toestand vanuit het standpunt van den klassestrijd te bezien. Hij moet op de hoogte zijn van de factoren die de klassestrijd beïnvloeden.” Ook op andere gebieden werd verwoed vernieuwing nagestreefd. Zo stond Piet Zwart, als academiedocent in Rotterdam, een radicale herstructurering van het kunstonderwijs voor, waarin de schilderkunst geen rol meer speelde. In plaats daarvan zouden juist moderne reproductiemethoden als fotografie en film veel meer aandacht moeten krijgen. Bijzondere aandacht moest ook uitgaan naar de “opvoeding der oude leerkrachten, voorzover die niet konden vervangen worden”. Wat in maart ’33 overigens met Zwart zelf gebeurde. Er was in Rotterdam opvallend veel aandacht voor de Nieuwe Fotografie. Schuitema en Zwart hanteerden fotografie als een eigentijds beeldmiddel en exploreerden ongekende mogelijkheden qua cameratechniek, stofuitdrukking, compositie. Hun bevindingen gebruikten ze – en dat is een vreemde paradox bij heel wat modernistische fotografen – zowel voor politieke propagandadoeleinden als voor puur commerciële reclame. Links Richten, Rotterdam rond 1930 wil niet enkel een aanzet zijn tot een meer diepgaande studie over deze periode in Rotterdam. Een concrete aanleiding ertoe is ook de tentoonstelling For Example: Die Welt ist Schön (Final Draft) van de Amerikaanse kunstenaar Christopher Williams. Hij weet zich in zijn foto’s sterk verbonden met de Nieuwe Fotografie, maar tracht naar verluidt tegelijk afstand te nemen van de rigoureuze en onhoudbare ‘objectiviteit’ van zijn zakelijke voorbeelden. Van Renger-Patzsch tot de Bechers of Thomas Struth. Williams, die zijn foto’s niet zelf maakt, kent aan elke foto of fotoserie een eigen achtergrond, een geschiedenis toe, waardoor de dingen niet enkel worden getoond ‘zoals ze zijn’, maar ook gepoogd wordt hun complexiteit te respecteren.

 

• Links Richten loopt tot 12 mei, For Example van Christopher Williams van 15 maart tot 25 mei in Museum Boijmans Van Beuningen, Museumpark 18-20, 3000 CG Rotterdam (010/44.19.400).