Louise Lawler. An Arrangement of Pictures
In dit recent verschenen kunstboek overziet de Amerikaanse kunstenares Louise Lawler haar eigen artistieke productie. Ze koos niet voor een complete oeuvrecatalogus, maar voor een ‘arrangement’ van beelden dat, hoewel niet chronologisch geordend, toch een particuliere logica bezit.
Sinds de late jaren ’70 fotografeert Lawler voornamelijk kunstwerken in de context van private interieurs of publieke collecties. Dat verbindt haar werk met een traditie van onderzoekende kunst, die men sinds de jaren zestig aantreft bij uiteenlopende kunstenaars, van Hans Haacke tot Marcel Broodthaers, en die de literatuur doorgaans aanduidt met de notie ‘institutionele kritiek’.
Lawler zelf wordt sedert de vroege jaren ‘80 geassocieerd met een groep kunstenaars rond de New Yorkse Artists Space. Men sprak indertijd van de Pictures generation. ‘Pictures’, dat was de noemer die men gebruikte voor oeuvres zo divers als die van Cindy Sherman, Sherrie Levine, Robert Longo, Richard Prince of Lawler zelf. Ze bevroegen immers allemaal het statuut van beelden in een door visuele impulsen overspoelde mediamaatschappij. Dat deden ze niet als buitenstaanders; ze benaderden het systeem van binnenuit, door nog meer van die beelden aan te leveren. Het valt op dat Lawler, hoewel ze zich nooit bij een groep of ‘beweging’ wilde laten inlijven, in dit retrospectieve boek toch de noemer ‘pictures’ blijft hanteren. Over de jaren heen is namelijk gebleken dat die term een aantal voordelen heeft. Hij alludeert op een ‘genreverwarring’ die Lawler in haar fotografische beelden bewust in de hand werkt. Hoewel het zonder twijfel foto’s zijn, verwijzen haar beelden ook naar een schilderkunstige traditie, een indruk die Lawler nog versterkt door te spelen met de formaten of door de foto’s te omgeven met grote monochrome vlakken die rechtstreeks op de muur zijn geschilderd.
Lawler besteedt aandacht aan de picturale framing. Maar tegelijk beelden haar foto’s kunstwerken af. De camera onderzoekt het maatschappelijke en ideologische statuut van die kunst die – of het nu gaat om Degas, Warhol of oude kunst – altijd al een duidelijke sociale status verworven heeft. In een interview met Douglas Crimp, waarmee ze vroeger regelmatig samenwerkte, legt ze uit hoe haar werk zich bevindt tussen een inhoudelijke, institutioneel kritische en een formele, esthetiserende benadering. Het documentaire aspect geeft de foto’s een schijn van neutraliteit, maar die wordt voortdurend doorprikt door de emotionaliteit van kleur en vorm. Voor Lawler ligt in de schemerzone tussen het sociologische en het esthetische de ruimte voor een artistieke kritiek.
Pictures That May or May Not Go Together (1997/98) is een werk dat zich in die schemerzone ophoudt. Een gekleurde cibachrome-afdruk toont een frontaal zicht op een rek in een galerieruimte, waar ‘pictures’, foto’s en schilderijen, kortom beelden opgestapeld liggen. Een willekeurige verzamelaar kan er een paar komen uitkiezen, naargelang ze passen in zijn of haar interieur. Het spel van horizontale kleuren en lijnen herinnert evenwel onmiskenbaar aan de Colorfield Painting. Om in die balansact tussen inhoud en vorm te slagen, is het van belang in welke context en op welke locatie men haar werk aantreft. Lawler wil het machtsspel van de kunstwereld niet ontmaskeren. Ze beseft dat ze dat niet kan. Haar beelden willen alleen kritische vragen stellen, kanttekeningen plaatsen bij de werking van het systeem, om het in het beste geval doorzichtiger te maken. Daarom hoort haar werk thuis in musea of galerijen, zoals de Brusselse galerie Meert Rihoux, waar ze recent nog exposeerde.
Wanneer de beelden ‘voor zich’ spreken, zoals zij het zelf stelt, wanneer ze in hun verstilling een verhaal ontvouwen dat zich niet laat inpassen in een eenduidig politiek discours, kunnen zij een boodschap communiceren die tot effectieve reflectie aanzet. Does It Matter Who Owns It?, vraagt een foto van Lawler uit 1990 zich af. En zo ja, Who Chooses The Details?, voegt een ander beeld uit hetzelfde jaar daaraan toe. An Arrangement of Pictures is inderdaad een boek dat voor zich spreekt. Door de uitgekiende esthetiek en de zorgvuldige keuze van titels, vragen de beelden om een specifiek discours. In een vroegere tekst over Lawler merkte George Baker al op dat er een dringende nood is om Lawlers specifieke bijdrage aan de geschiedenis van de naoorlogse kunst in kaart te brengen. An Arrangement of Pictures vormt een sleutelstuk voor zo’n onderzoek.
• An Arrangement of Pictures van Louise Lawler werd in 2000 uitgegeven door Assouline Publishing, 601 West 26th Street, 18th floor, New York, 10001.NY, www.assouline.com (bijhuis: 26-28 rue Danielle-Casanova, 75002 Paris (01/42.60.33.84)). ISBN 2-84323-211-2.
