Marcel Broodthaers, De tentoonstelling in de galerie MTL, 13 maart – 10 april 1970, 1970
Stedelijk Museum voor Actuele Kunst, Gent
‘Uiteindelijk maakt zelfs de herinnering aan een tentoonstelling, ‘de inventaris van gebeurtenissen’, deel uit van de collectie. Je verzamelt niet alleen objecten, maar ook de tentoonstellingshistoriek, de publiekservaringen, de commentaren en kritieken, het discours.’ [1] Met die prikkelende boodschap van SMAK-directeur Philippe Van Cauteren in het achterhoofd trok ik naar het SMAK om één episode uit de ‘tentoonstellingshistoriek’ van het oudste museum van hedendaagse kunst van het land te onderzoeken: de herdenkingstentoonstelling Beullens-Broodthaers-Cortier die van 10 juni tot 24 juli 1977 plaatsvond in het Museum van Hedendaagse Kunst, zoals het SMAK vroeger heette. Meer bepaald ging ik op zoek naar de sporen van één werk van Marcel Broodthaers dat op die tentoonstelling te zien was: zijn installatie voor de openingstentoonstelling van de Galerie MTL in de Armand Campenhoutstraat 45 te 1050 Brussel, die liep van 13 maart tot 10 april 1970. In de hierboven gepubliceerde bijdrage van Lieven Van Den Abeele had ik namelijk gelezen dat Broodthaers’ installatie tussen zijn realisatie voor MTL in 1970 en de aankoop door het Centre Pompidou in 1986 welgeteld één keer was tentoongesteld, namelijk op de genoemde herdenkingstentoonstelling in 1977 te Gent.
Op zoek naar een aanspreekpunt, raadpleeg ik de website van het SMAK. De enige zoekterm in het hoofdmenu die in aanmerking komt is ‘conservatie en onderzoek’. Maar als ik die aanklik, krijg ik enkel een tekstje te lezen over de conservatie en restauratie van hedendaagse kunstwerken. Via de optie ‘info’ kom ik uiteindelijk bij een lijst medewerkers terecht. Ik constateer meteen iets alarmerends: geen enkel personeelslid blijkt verantwoordelijk voor de archiefwerking. De termen ‘archief’ of ‘archiefwerking’ worden simpelweg niet vermeld op de website van het SMAK!
Ik besluit om contact op te nemen met de verantwoordelijke voor de bibliotheek en verneem dat de persoon die zich tot voor kort ‘een beetje’ met het archief bezighield, Christelle De Noble, het SMAK verlaten heeft en tot op heden niet vervangen werd. De vriendelijke dame van de bibliotheek stelt voor mijn vraag te agenderen op een teamvergadering die binnen enkele weken plaatsvindt. Na enig aandringen van mijn kant weet ik haar te overhalen rechtstreekser te werk te gaan en belooft ze een oudere collega aan te spreken – mijn vraag betreft immers de vroege geschiedenis van het SMAK! Ik word evenwel gewaarschuwd: ‘Ik vrees dat we niets gaan vinden en dat je van mijn collega hetzelfde antwoord zal krijgen.’ De dame schetst een doembeeld van massa’s archiefdozen die op diverse plekken (onder meer in de Gentse haven) aan de vergetelheid zijn overgeleverd. Wat later krijg ik de oudere collega aan de lijn. De al even vriendelijke man stemt me weinig optimistisch. We spreken af dat ik enkele dagen later terugbel.
Zo gezegd, zo gedaan – na enige dagen blijkt men iets te hebben gevonden: een persdossier met betrekking tot de herdenkingstentoonstelling Beullens-Broodthaers-Cortier. Het persdossier bevat een 15-tal artikelen uit voornamelijk Belgische media, waaronder een bijdrage van Fernand Spillemaeckers aan De Volksgazet. Er is geen installatieplan, er zijn geen foto’s van de installatie, geen toelichtingen bij of beschrijvingen van het werk te zien… Zijn ze er niet? Zijn ze onvindbaar? Mogelijk is de oogst schaars omdat Fernand Spillemaeckers zelf heeft geassisteerd bij de installatie van het werk van de pas overleden Broodthaers – we weten immers dat Spillemaeckers dit ook elders deed, onder meer voor het ICC. Maar wellicht moet de verklaring elders worden gezocht: in de dramatische minachting van de bewindvoerders van het SMAK voor de eigen ‘tentoonstellingshistoriek’, de ‘herinnering aan een tentoonstelling’ of de ‘inventaris van gebeurtenissen’ uit het verleden. Is het normaal dat een museum zijn archiefwerking zonder meer voor onbepaalde tijd opschort? Is dat niet schokkend en in strijd met de meest elementaire museologische regels?
1 Paul Depondt, Met nieuwsgierige blik. Collectievorming & aankoopbeleid in Vlaanderen, een initiatief van Agentschap Kunsten en erfgoed, BAM en FARO, Brussel, ASP editions, 2010.
