width and height should be displayed here dynamically

Matisse. Paires et séries

Het hernemen, herhalen en variëren van steeds dezelfde thema’s was voor Matisse een manier om de schilderkunst te onderzoeken. Hierbij had hij vooral aandacht voor de problemen van vorm en voorstelling, en de relatie tussen kleur en tekening, oppervlak en volume, interieur en exterieur. Deze experimenten gebeurden dikwijls in reeksen of per paar.

In het Centre Pompidou is te zien hoe Matisse van het ene werk naar het andere de compositie, het kader, de tekening, de verftoets of de kleur verandert. Uit deze methodische werkwijze blijkt ook dat hij in staat was zijn pogingen en vorderingen in vraag te stellen. Daarbij zien we de kunstenaar soms ook twijfelen. En omdat hernemen heruitvinden is, loopt de variatie, de variante, de suite, de sequentie of de herhaling van steeds dezelfde thema’s en motieven als een rode draad door zijn oeuvre. Op deze manier geeft Paires et séries ook een mooi chronologisch overzicht dat een halve eeuw overspant, van de pointillistische werken uit het begin van de 20ste eeuw tot de papiers découpés uit de jaren 50.

De tentoonstelling verplicht ons om aandachtig te kijken, zonder belerend of vooringenomen te zijn. Aan het begin hangen twee identieke composities, de ene uit Baltimore, de andere uit Saint-Louis, allebei uit 1899. Het gaat om een stilleven met een koffiekop, een waterkan, een schaal met zes vruchten en drie sinaasappelen, die op dezelfde manier op de tafel werden uitgestald. Het motief is nog schatplichtig aan Cézanne, maar de verschillen in de schildertrant en het totaal uiteenlopende coloriet wijzen op een jonge kunstenaar die experimenteert en nog op zoek is naar een eigen stijl.

Het eclectisme blijft niettemin een constante in zijn werkwijze. Getuige hiervan de reeks zichten die hij maakte vanuit het venster van zijn atelier op de quai Saint-Michel met uitzicht op de Seine en de Notre Dame, die zodanig verschillen in stijl dat men moeilijk kan geloven dat ze van dezelfde hand zijn. Was dit het gevolg van twijfel, het bespelen van een divers publiek of een poging om zijn repertoire uit te breiden? Via thema’s als de dans en het atelier, het naakt en het portret, herneemt hij zijn onderwerpen vanuit verschillende gezichtspunten of zoemt hij in op specifieke details, zoals een bokaal met goudvissen.

Centraal in de tentoonstelling hangen de twee schilderijen die hij in 1945 in Parijs tentoonstelde in de Galerie Maeght, La Blouse roumaine en Le Rêve. Net als op de oorspronkelijke tentoonstelling worden deze werken begeleid door een reeks foto’s waarop de verschillende etappes van hun ontstaan te zien zijn. Uit de genese van deze werken blijkt dat de artistieke arbeid bestaat uit het oplossen van een reeks problemen en vraagstukken in verband met lijn, kleur en volume. De probleemgerichte aanpak kenmerkt zowel zijn schilderijen, tekeningen en gravures als zijn beeldhouwwerk.

Op het einde van zijn leven zat Matisse in een rolstoel en kon hij niet meer rechtopstaand schilderen. Hij ontwikkelde zijn composities met verknipt gekleurd papier, de papiers découpés. Het eenvoudig verleggen en verschuiven van de stukken papier, alvorens ze op de drager te fixeren, liet hem toe om zijn compositorische experimenten te continueren. De tentoonstelling eindigt met de bekende reeks van de blauwe naakten, waarvan de verschillende fragmenten in steeds wisselende configuraties geschikt zijn.

Matisse. Paires et séries is niet de zoveelste Matissetentoonstelling, maar het resultaat van een indringend onderzoek dat ons in staat stelt zijn manier van werken beter te begrijpen. Ze werpt een licht op het belang van Matisse, die nog steeds ten onrechte beschouwd wordt als een ‘decoratieve’ schilder, voor de ontwikkeling van de moderne kunst. Met ‘slechts’ zestig schilderijen is het geen megatentoonstelling geworden, maar dankzij een uitstekende keuze van pertinente werken uit de meest diverse verzamelingen, levert ze een inkijk in het atelier van de kunstenaar.

Matisse. Paires et séries tot 18 juni in het Centre Pompidou, Place Georges Pompidou, 75004 Parijs (01/44.78.12.33; www.centrepompidou.fr).