Mirror Mirror – Mode & de psyche
De dubbeltentoonstelling Mirror Mirror – Mode & de psyche, te zien in het ModeMuseum Antwerpen en het Museum Dr. Guislain, verkent het verband tussen mode, psychologie, identiteit en zelfbeeld. De tentoonstelling in Antwerpen opent met vier art-bruttekeningen van Yasuyuki Ueno, maar verder staan in de uitgestrekte black box van het MoMu grote namen als Walter Van Beirendonck, Simone Rocha en Loewe centraal. Ze worden gepresenteerd in dialoog met beeldend werk van onder anderen Genieve Figgis, Tschabalala Self en Cindy Sherman.
Dit deel van de tentoonstelling biedt een kennismaking met avant-gardistische modekunst. Er is veel anti-fashion te zien, waaronder de werken van Martin Margiela. Zijn ontwerpen staan bekend om hun conceptuele ethos en worden ontwikkeld vanuit het deconstructivisme. Het transparante Margiela-ontwerp (collectie herfst/winter 1992-93) in de tweede donkere kamer is daar een karakteristiek voorbeeld van. Het voorgevormde silhouet van tape bevraagt de heersende schoonheidsnormen door de ruimte tussen kledingstuk en lichaam te benadrukken. Het wordt vergezeld door een witte jurk van Comme des Garçons (herfst/winter 2017-18), ontworpen door Rei Kawakubo in de vorm van een cocon – een symbool van bescherming tegen onbereikbare schoonheidsidealen.
De Comme des Garçons-stukken zetten de ruimte naar hun hand in de duistere zaal. Kawakubo’s werk schudde in de jaren negentig de gendergebonden schoonheidsnormen behoorlijk op en dat is nog steeds actueel. De tentoongestelde stukken uit de collectie lente/zomer van 1997, getiteld Body Meets Dress, Dress Meets Body, destijds in de media spottend omschreven als Lumps and Bumps, zinspelend op de niet-conforme volumewerking van de stukken, vormen een rechtstreekse kritiek op de obsessie met gestandaardiseerde lichamen in mode. Kawakubo experimenteerde met het niet ophangen van spiegels in haar winkels om te focussen op het gevoel dat kleding ons kan geven, als we afzien van uiterlijke fixaties. Body Meets Dress vervulde een belangrijke rol in het definiëren én omarmen van hernieuwde feministische idealen.
Ook Molly Goddard werd bekend vanwege haar feministische ontwerpfilosofie. Een van haar volumineuze, gesmokte jurken springt in het oog. Door de scenografische opstelling met halfreflecterende glasplaten verschijnt tussen de ontwerpen het spiegelbeeld van de bezoeker, die zich zichzelf in de tentoongestelde kleren mag verbeelden. De paspoppen (klassieke kleermakersbustes) met maatje vierendertig bemoeilijken dat echter – hier wordt alsnog een oude standaard vooropgesteld. De tentoonstelling eindigt met avatars en kinderpoppen, inhoudelijk niet echt relevant, maar er vallen mooie curiosa te ontdekken, zoals de pop die Margiela ooit – zelf nog kind – aankleedde en van een eigen kapsel voorzag.
De blijhartige tekeningen van Yasuyuki Ueno keren terug in Museum Dr. Guislain in Gent, in het (apart gecureerde) deel gewijd aan zogeheten outsiderkunst. Ueno tekent geabstraheerde stiletto’s en reeksen modespreads waarin hij zichzelf verbeeldt in uitbundige outfits. In zijn tekeningen creëert hij een modieuze wereld waarin hij als vrouw door het leven gaat. Outsiderkunst, ook wel art brut genoemd, ontstaat vaak buiten de publieke ruimte en de kunstmarkt. Dergelijke kunst komt vaak voort uit een poging van de individuele maker om een coherent privé-universum te creëren. Het zijn werken die samensmelten met de biografie van de kunstenaar, zijn of haar afkomst, identiteit en drijfveren, vertelt de inleidende muurtekst ons. De vraag die bij het genre gesteld kan worden, zeker bij een formulering als deze, is waarin het verschilt van hedendaagse, vaak ook expliciet biografische kunst.
We maken kennis met onder anderen Pascal Tassini, die geconsumeerd wordt door het idee van het huwelijk en allerlei bruidssluiers ontwerpt. Helga Goetze maakte geborduurde lappen lurex en verwerkte daarin haar ideeën over seksualiteit. Eijiro Miyama, die het posterbeeld voor Mirror Mirror leverde, fietst met opvallende hoofddekselsculpturen en boodschappen van dankbaarheid door het drukke Yokohama. Art brut is wel bestempeld als naïef en kinderlijk, maar de werken in het Guislain dragen vaak een politieke boodschap uit. Giovanni Battista Podestà, een oud-politieagent, protesteerde met zijn op middeleeuwse kunst geïnspireerde mantels tegen machtsmisbruik en ongelijkheid. Melina Riccio, een voormalige naaister voor verschillende modehuizen in Italië, besloot op dertigjarige leeftijd het circuit te verlaten uit walging voor het kapitalistische modesysteem. Ze reisde door Italië, uitgedost in haar zero waste-kledij en banners, om te demonstreren voor de rechten van minderheden.
Bij deze kunstenaars speelt kleding een bemiddelende rol tussen henzelf en de wereld. In de laatste ruimte staan het sculpturale borduurwerk Circles van Yumiko Kawai en een monumentale brei-installatie van Kenneth Rasmussen, wel drie meter hoog. De aanzienlijke beperking aan beschikbare materialen – als patiënten beschikten ze, zeker vroeger, doorgaans over weinig middelen – resulteert vaak in een inventiviteit in materiaalbehandeling. De collectie tunieken, broeken, sjaals en laarzen, gemaakt door Giuseppe Versino oogt op het eerste gezicht als een contemporaine herfst/wintercollectie. Voor zijn vroegtwintigste-eeuwse ontwerpen rafelde Versino dweilen uit: de materiaalmetamorfose leidde tot de virtuoos geweven stof van zijn kledingstukken.
Outsiderkunst vormde historisch een bron van inspiratie voor veel kunstenaars, maar heeft ook tot samenwerkingsverbanden geleid, leert Mirror Mirror. Christopher Kane, een van de twee high profile-ontwerpers tentoongesteld in het Guislain, werkte samen met Ionel Talpazan, die honderden tekeningen maakte nadat hij als kind een ufo-ervaring had. De patronen van de kledingstukken tonen speelse beeltenissen van fictieve ruimtevoertuigen. De stukken van Ayse Somuncu en Bas Kosters sluiten de tentoonstelling af in een explosie van neonkleuren, allerhande beelden uit populaire media zoals Mickey Mouse en Cobra-achtig schilderwerk.
Mirror Mirror – Mode & de psyche geeft stem aan twee geheel verschillende verhalen, het ene vanuit de exclusieve high-end fashion, het andere vanuit een autodidacte expressie. Zo ontstaat het begin van een nieuwe canon.
• Mirror Mirror – Mode & de psyche, tot 26 februari 2023 in MoMu, Nationalestraat 28, Antwerpen en Museum Dr. Guislain, Jozef Guislainstraat 43B, Gent.
