Pipilotti Rist & Martine Abbaléa
Pipilotti Rist is een kind van de televisiegeneratie. “Ik weet wat het is,” zegt ze, “om ‘s avonds niet meer het onderscheid te kunnen maken tussen wat ik in de namiddag in het bos beleefd heb en wat ik later op de dag op de televisie gezien heb.” Met deze visie tussen droom en werkelijkheid heeft Pipilotti Rist de laatste tien jaar aan de hedendaagse videokunst nieuwe impulsen gegeven. Sinds Pipilotti Rist is de videokunst impertinent, brutaal, onbeschaamd, grappig, teder en sexy geworden.
Bestond het vroegere werk, zoals het op de laatste biënnale van Lyon getoonde Das Zimmer (1994), uit een reeks videoclips die op een televisietoestel in een overmaats salon door middel van een buitenproportionele afstandsbediening op haar Pipichannel konden worden opgeroepen of weggezapt, dan toont ze in het Musée d’art moderne de la Ville de Paris een ingewikkelde installatie waarin vroegere beelden wel terugkomen maar volledig in het waanzinnige decor geïntegreerd worden. De speciaal voor deze tentoonstelling gebouwde installatie Remake of the Weekend (french), bestaat uit een appartement met een reeks op elkaar volgende kamers. Hier woont Himalaya Goldstein, het alter ego van Pipilotti Rist. Door middel van de meest waanzinnige videoprojecties, op de grond, op het plafond, op de meubels, op de flessen in de bar of op de staanlamp in het salon, vertelt elke kamer een ander verhaal. In de rol van het enige personage herkennen we steeds de kunstenaar zelf, die van in het begin van haar zoektocht naar haar eigen identiteit haar lichaam gebruikte als plastisch materiaal en drager van ideeën. Door in te spelen op onze door de televisie gemodelleerde kijkgewoonten krijgt haar werk ook een sociale dimensie. In de mate dat de toeschouwer zich met de situatie identificeert of afstand neemt, voelt hij zich afwisselend acteur en voyeur. Waren de videoclips oorspronkelijk nog nauw verbonden met de populaire muziekcultuur die ze visueel moesten ondersteunen – Rist debuteerde in de jaren ’80 met haar popgroep Les reines prochaines – dan krijgt de geluidsband hier een dramatische functie. Hij is er niet om de beelden te illustreren, maar om de actie in gang te zetten.
Ondanks het gebruik van de meest gesofisticeerde technologische middelen zien haar experimenten met muziek, ruimte en videobeelden er nog steeds geloofwaardig uit. Technische hoogstandjes worden gcombineerd met de kinderlijke naïviteit van de duin als enorme zandbak (Düne) of het met lakens en dekens gebouwde kinderhuis (Sonntagmorgenhütte), waarin dan wel de gruwelijke Blutraum-video vertoond wordt. Het leidmotief van dit monumentale oeuvre is dan ook het verlies van de kinderlijke onschuld.
De confrontatie met het werk van Pipilotti Rist speelt helaas niet in het voordeel van de Franse kunstenares Martine Aballéa. Beide vrouwen gebruiken dezelfde architecturale drager, zij het niet om dezelfde reden. Abbaléa’s Hôtel Passager is het decor van een hotel. De toeschouwer moet zich aan de balie aanmelden (hij kan er eventueel voor de kunstenaar een boodschap achterlaten) en kan vervolgens een vijftal kamers en de bar bezoeken.
Het hotel van Martine Aballéa verhoudt zich tot het appartement van Pipilotti Rist als patronagetoneel uit de jaren ’50 tot het meest gesofisticeerde danstheater van vandaag. Maar het is nu net deze wanverhouding die haar installatie een zeker charme geeft. Het gebruik van koud neonlicht in relatie tot rose en paarse pastelkleuren en mat goud provoceren een onwennigheid. Maar anderzijds valt het werk bij de realisatie tussen twee stoelen in. Men begrijpt niet goed welke kant de kunstenaar uit wil. Dergelijke installaties worden pas echt interessant in haar extreme vorm en Martine Aballéa aarzelt teveel tussen een realisme à la Guillaume Bijl en een surrealistische verbeeldingskracht die het werk van Rist nu net zo boeiend maakt. De vervreemding is voelbaar, maar ze blijft hoe dan ook van bordkarton.
• Remake of the Weekend (french) van Pipilotti Rist en Hôtel Passager van Martine Abbaléa nog tot 19 september in het Musée d’art moderne de la Ville de Paris, Avenue du Président Wilson 11, 75116 Paris (01.53.67.40.00).
