Rineke Dijkstra
Voor het er in Nederland van is gekomen, presenteert het Museum Folkwang in Essen een Menschenbilder getiteld retrospectief van het werk van Rineke Dijkstra. Terwijl de titel associaties oproept met humanistische retoriek à la The family of man – zijn we niet allemaal mensen? – combineert Dijkstra in haar werk de aandacht voor het universeel menselijke met het cultureel en individueel specifieke. In de strandfoto’s (1992-1996) zijn kinderen en pubers frontaal en voluit geportretteerd met de zee als achtergrond. Door het flitslicht ietwat van de achtergrond geïsoleerd poseren ze onzeker of pseudo-professioneel, waarbij de badkleding die ze dragen in combinatie met hun poses zeer veel vertelt over hun cultuur en over de wijze waarop ze daarin een identiteit trachten te vinden. Centraal in deze serie staat inderdaad, zoals Ulf Erdmann Ziegler in de catalogustekst opmerkt, het contrast tussen het magere, onzekere Poolse meisje (Kolobrzeg, Polen, 26 juli 1992) en de mollige Amerikaanse pseudo-Marilyn Monroe (Hilton Head Island, S.C., USA, 24 juni 1992). In beide gevallen wordt men herinnerd aan Botticelli’s Venus, maar het is vooral de wereld van verschil binnen de overeenkomst die deze combinatie zo cruciaal voor het werk van Dijkstra maakt. Naast de uitgebreide serie strandfoto’s toont het Folkwang onder meer foto’s gemaakt op Wall Street, die structureel met de strandfoto’s verwant zijn, al zijn de geportretteerden nu volwassen en volledig gekleed. In de foto’s van zopas bevallen moeders met baby’s en in de portretten van stierenvechters met bloedvlekken en kleerscheuren domineert het existentiële (geboorte, dood), maar tegelijkertijd zijn de details – en bij Dijksta gaat het om details en nuances – cultureel en individueel zeer specifiek. In de foto’s en video’s die in de Schotse discotheek Buzzclub en het Nederlandse Mysteryworld ontstaan (1995-97), richt Dijksta zich op de codes van twee jongerenculturen en de verschillen die daarbinnen mogelijk zijn. Van de video’s worden in Essen slechts twee fragmenten getoond: het is te hopen dat het Museum Boijmans Van Beuningen bij de Dijksta-tentoonstelling in het najaar minder terughoudend zal zijn.
Menschenbilder: van Rineke Dijkstra tot 24 mei in Museum Folkwang Essen, Goethestrasse 41, 45128 Essen. (0201/88.54.103) Van 3 tot 28 juni in de Galerie der Hochschule für Grafik und Buchkunst Leipzig.
