Sharon Lockhart
In de tentoonstelling van Sharon Lockhart in Museum Boijmans Van Beuningen hangen her en der familiefoto’s die à la Richard Prince zijn geherfotografeerd. Alhoewel Lockhart in dergelijke werken optreedt als ‘appropriator’ (in dit geval van beelden uit haar eigen familie), is zij gewoonlijk eerder ‘shape-shifter’, zoals Timothy Martin het in de catalogus noemt. Zij eigent zich allerlei vormen uit de geschiedenis van met name fotografie en film toe en geeft ze vervolgens een eigen draai, verschuift ze; zo liet zij een kusscène uit een film van Truffaut in Auditions naspelen door kinderen. De foto’s hiervan zijn een merkwaardige conceptuele biedermeier, waarin het strenge uitgangspunt leidt tot naar het zoete neigende genrevoorstellingen, die technisch perfect maar ook enigszins doods zijn uitgelicht en vastgelegd. Lockhart, die niet zelf de camera bedient, heeft de werkwijze van een art director die een reclamecampagne opzet, en dit speelt haar werk vaak parten: het concept wordt professioneel uitgevoerd, maar het resultaat doet steriel aan. Dat geldt ook voor de opnames van jonge Japanse basketbalspeelsters (1997), die de houdingen aannemen van hun grote voorbeelden op foto’s in sporttijdschriften. Er vindt dan misschien wel een ‘verschuiving’ plaats in de sportfoto-retoriek als zij door de meisjes wordt geïmiteerd, maar een en ander wordt door Lockhart vervolgens zo clichématig-perfect vastgelegd, dat het resultaat ondanks afwijkende details niet veel minder nietszeggend is dan de voorbeelden.
Geslaagder is een reeks van vier foto’s van een On Kawara-tentoonstelling in Japan (1998), waarin Lockhart zich concentreert op de stilzittende vrouwelijke suppoosten op de voor- en achtergrond. De in totaal drie suppoosten wisselen steeds met elkaar van plaats; zij lijken starre onderdelen van het interieur, maar in feite gehoorzamen zij aan een rooster dat hen als pionnen over een bord door de zalen schuift. Met de strenge, seriële vorm van dit werk (die goed aansluit bij dat van On Kawara) slaagt Lockhart er op elegante wijze in de aandacht te vestigen op de marges van het museale bedrijf. Dit geldt ook voor twee recente reeksen die in een antropologisch museum in Mexico City zijn ontstaan: de ene serie contrasteert het oude aardewerk met het niet altijd even goed onderhouden gebouw, met name de voegen van de vloer; de andere reeks toont een arbeider die in een glazen afzetting de vloer herstelt. Naarmate zijn werk vordert, wordt de glazen afzetting kleiner, tot de man op de laatste foto in een soort aquarium gevangen zit. Deze foto’s komen met hun aandacht voor de verschillende lagen van instituties en hun functioneren in de buurt van het werk van Allan Sekula.
De tentoonstelling is genoemd naar de nieuwste film van Lockhart, Teatro Amazonas. Het gaat dan ook niet om een uitgebalanceerd retrospectief, maar om een overzicht van recent werk dat is opgehangen aan Teatro Amazonas en aan enkele fotoreeksen die net als die film in Brazilië zijn ontstaan. De catalogus is zelfs vrijwel geheel op deze Braziliaanse werken gericht: andere werken worden hooguit in klein formaat bij de teksten gereproduceerd. Teatro Amazonas bestaat uit een vanaf het podium gemaakte opname van een door Lockhart geselecteerd publiek in het beroemde 19de-eeuwse theater in Manaus, dat ook in Werner Herzogs film Fitzcarraldo een prominente rol speelt. Het is treurig en bizar dat deze film tijdens de hele tentoonstellingsduur maar een paar keer in de aula van Boijmans Van Beuningen te zien is: de dialoog tussen fotografie en film speelt een belangrijke rol in Lockharts werk. Op deze manier zijn de paar filmvertoningen slechts een marginale appendix bij een fototentoonstelling.
Voor de twee meest uitgebreide Braziliaanse fotoseries koos Lockhart voor zwart-wit in plaats van kleurenfotografie. Het gaat om een serie groepsportretten van een aantal families op een klein eiland en een reeks met opnames van de interieurs van armoedige huizen langs een rivier, aangevuld met toegeëigende familiefoto’s. Deze werken refereren aan de antropologische fotografie en met name ook aan Walker Evans’ foto’s van armzalige Amerikaanse boerenfamilies in Let Us Now Praise Famous Men. Het zijn echter zeldzaam vlakke, nietszeggende opnames, die in niets getuigen van de enorme aandacht waarmee Evans zijn onderwerpen observeerde. Ongetwijfeld wil Lockhart de pretentie van transparantie en objectiviteit van Evans’ klassieke fotografie ondermijnen door bijvoorbeeld de geherfotografeerde familiekiekjes en het gebrek aan informatie over de voorstellingen, maar meer dan als ‘shape shifting’ doet dit werk aan als een holle simulatie van vooroorlogse vormen van fotografie. Een verademing is daarentegen de reeks van tien kleurenfoto’s van een Braziliaanse vrouw die inheemse vruchten in haar ene hand voor de camera houdt. Met de afwisselende kleuren en vormen van de vruchten, gekoppeld aan de soms onverschillig, soms trots aandoende blik en houding van de vrouw in haar blauwe jurk heeft Lockhart werk gerealiseerd dat weliswaar uitnodigt tot vergelijkingen en het zoeken naar referenties, maar méér is dan de invulling van een volgens al te cerebrale overwegingen verschoven schema.
• Sharon Lockhart, Teatro Amazonas loopt nog tot 6 februari in het Museum Boijmans Van Beuningen, Museumpark 18-20, 3015 CX Rotterdam (010/441.94.00). Lockharts films Goshogaoka en Teatro Amazonas worden er in de aula vertoond op 15 en 16 januari (14.00 uur) en 5 en 6 februari (14.30 uur). De in het museum tentoongestelde reeks Masonry is ook nog tot 5 februari te zien bij Galerie Mot & Van den Boogaard, Dansaertstraat 46, 1000 Brussel (02/514.10.10).
