Sugimoto. Étant donne: le grand verre
Het werk van de Japanse fotograaf Hiroshi Sugimoto (Tokio, 1948) wordt enerzijds gekenmerkt door het strenge karakter van het minimalisme, waarmee hij in contact kwam tijdens zijn studies in de jaren zeventig in Los Angeles. Anderzijds laat het seriële karakter van zijn werk ook een diepgaande analyse toe van de empirische werkelijkheid, die hij – in tegenstelling tot zijn Amerikaanse geestesgenoten – op een persoonlijke manier oplaadt met metafysische connotaties.
Sugimoto verwierf in de jaren negentig bekendheid met zijn Theaters. Al sinds het eind van de jaren zeventig fotografeert hij cinemazalen terwijl er een film geprojecteerd wordt. Aangezien de sluitertijd van de camera overeenstemt met de duur van de film, is het projectiescherm maagdelijk wit en wordt de verduisterde architectuur van het theater door de reflectie van de projectie mooi uitgelicht. Van de vluchtige filmbeelden is niets overgebleven. Het narratieve karakter van de film wordt vervangen door een meditatieve ruimte. Een mooiere reflectie over het immateriële karakter van het filmmedium, evenals over het efemere van onze herinnering en de eeuwigheidswaarde van de kunst, is moeilijk te bedenken. Sindsdien waren ook zijn Seascapes en Wax Museums, tijdloze zwart-witfoto’s die eveneens de observatie van de onzichtbare tijd tot onderwerp hebben, geregeld in Europa te zien.
Met de tentoonstelling Etant donné: le grand verre groepeert de Fondation Cartier twee nieuwe reeksen monumentale gelatin silver prints uit zijn Conceptual Forms, Mechanical Forms (2004) en Mathematical Forms: Surfaces (2004). De mathematische vormen zijn foto’s van stereometrische objecten in plaaster die Duitse studenten rond einde 19de, begin 20ste eeuw in staat moesten stellen om complexe trigonometrische functies in drie dimensies te visualiseren. De mechanische vormen zijn foto’s van mechanische objecten die verschillende bewegingen van moderne machines illustreren. Ze werden vervaardigd in Groot-Brittannië op het einde van de 19de eeuw. Alle objecten komen van de universiteit van Tokio, waar professor Nishino de kunstenaar met deze wetenschappelijke vormen vertrouwd maakte. Hoewel deze objecten geen artistieke pretentie of bedoeling hebben, bezitten ze wel degelijk esthetische kwaliteiten. Als abstract-geometrische vormen evoceren ze een oneindige ruimte en tijd. Doordat de oorspronkelijke afmetingen van de objecten in deze monumentale foto’s verloren gegaan zijn, krijgen ze een onwezenlijk karakter.
Ook de surrealisten hadden reeds belangstelling voor deze mechanische en mathematische vormen die ze beschouwden als ‘sculpturen van het toeval’. De vormen vertonen inderdaad ‘sculpturale’ affiniteiten met het werk van bijvoorbeeld Arp of Brancusi. De relatie met Duchamp’s La mariée mise à nu par ses célibataires, même is evident. Met deze 19 foto’s op groot formaat maakte Sugimoto op het gelijkvloers van de Fondation Cartier een ruimtelijke reconstructie van Duchamp’s Grand verre, waarbij de souplesse en de vloeiende lijnen van de organische vormen van de Mathematical Forms model staan voor de bruid, terwijl de strenge, mechanische machines herinneringen oproepen aan de vrijgezellen.
Uiteraard is deze tentoonstelling een hommage aan Marcel Duchamp, maar het is ook een hommage aan het menselijk vernuft, waarbij kunst en wetenschap, allebei gebaseerd op een scherpe blik en kritische observatie, garant staan voor de ontwikkeling van de menselijke intelligentie en verbeeldingskracht.
• Hiroshi Sugimoto, Etant donné: le grand verre, nog tot 27 februari in de Fondation Cartier pour l’art contemporain, 261 boulevard Raspail, 75014 Paris (01/42.18.56.50; www. fondationcartier.fr).
