Tadashi Kawamata
Vorig jaar realiseerde de Japanse kunstenaar Tadashi Kawamata (Hokkaido, 1953) ter gelegenheid van het Festival d’automne een installatie met drieduizend kerkstoelen in de Chapelle Saint-Louis van het Parijse hospitaal La Pitié Salpétrière. Dit jaar is hij ‘artiste en résidence’ bij de FRAC Lorraine in Metz. Trouw aan zijn concept van ‘art in process’, wordt het in Parijs begonnen werk hier voortgezet.
Zoals in de architectuur zijn ook in het werk van Kawamata vorm en functie nauw met elkaar verbonden. In Parijs bevond de installatie zich in een kapel die de verbinding verzekerde tussen kerk en hospitaal. Twee plaatsen met een totaal verschillende symbolische connotatie. Ter contemplatie van deze ruimte tussen het lichamelijke en het geestelijke, opteerde Kawamata voor een tijdelijke, maar wel statische opbouw.
In het centrum van Metz kreeg hij nu de beschikking over een burgerlijk gebouw, het Hôtel Saint-Livier. In Delme, op dertig kilometer van Metz, gebruikte hij de ruimte van een voormalige synagoge. Op de weg tussen beide plaatsen zette hij in elke bushalte een gelijkaardige stoel. Kwestie van de beide plaatsen met elkaar te verbinden. Ondanks het feit dat Kawamata hier gebruik maakt van houten stoelen is zijn belangrijkste materiaal de architectuur. Zowel wat de materie als de ruimte betreft. Evenals in zijn vroegere werken waarbij hij gebruik maakte van houten planken of stellingen, is zijn ingreep vooral bedoeld om de aandacht te vestigen op de fysieke gewaarwording van de architecturale ruimte. In meer recente werken lijkt de symboolwaarde, zowel van de site als van de gebruikte materialen, een belangrijke plaats in te nemen. De stoel symboliseert de menselijke aanwezigheid. “Een stoel wacht altijd op iemand en is steeds bereid gelijk wie zijn diensten aan te bieden,” zegt Kawamata. De gemeenschappelijke opbouw – Kawamata werkte met veertig studenten van de plaatselijke kunstschool – symboliseert een gemeenschap van individuen die deze door de hedendaagse maatschappij verlaten oorden opnieuw een sociale functie geven.
Evenals de architectuur heeft het werk van Kawamata zowel een esthetische als een maatschappelijke functie. Terwijl La Salpétrière nog een religieus gebouw is dat actief gebruikt wordt, is de synagoge van Delme, na het verdwijnen van de religieuze gemeenschap, herschapen in een kunstcentrum. In relatie tot deze levendige herinnering aan zijn Parijse ervaring, wenste Kawamata de ruimte in Delme opnieuw te activeren. Hij recycleerde de stoelen die ook reeds in La Salpétrière gebruikt werden. Hierdoor legt hij de nadruk op de continuïteit die er bestaat tussen het judaïsme en het christendom, tussen het oude en het nieuwe testament.
Het spel met de architectuur heeft dan ook een symbolische betekenis. Het gelijkvloers van de synagoge was voorbehouden aan de mannen. De vrouwen kwamen samen op de verdieping. Door halverwege het gebouw met de stoelen een soort vals plafond te bouwen, legt hij de relatie tussen de mannen die naar boven kijken en de vrouwen die hun blik naar onder richten. De blikken kruisen elkaar op de plaats waar de stoelen hangen. In Metz maakte hij gebruik van stoelen die ter plaatse verworven werden. De op de binnenkoer opeengestapelde stoelen vormen een tijdelijk evenwicht. De chaos wordt maar even vastgehouden. Het tijdelijke en precaire karakter van zijn werk, dat vooral benadrukt werd in zijn People’s garden op Documenta IX, komt hier minder sterk tot uiting. De nadrukkelijke aanwezigheid van de historische gebouwen, zowel burgerlijke als religieuze, geven zijn werk iets hiëratisch.
• Les chaises de traverse van Tadashi Kawamata nog tot 31 oktober in het Hôtel Saint-Livier, Rue des Trinitaires 1, 57000 Metz (03.87.01.35.61) en in de Synagogue de Delme, Rue Poincaré 31, 57590 Delme.
