width and height should be displayed here dynamically

Bonnefantopia

Het Bonnefantenmuseum verwierf eerder dit jaar Bonnefantopia, een speciaal voor de koepelzaal van het museum ontworpen installatie van Atelier Van Lieshout. Variërend op eerdere Sportopia-installaties, combineert Bonnefantopia in een grote constructie zowel rudimentaire fitnessapparatuur (met primitieve gewichten) als SM-faciliteiten. In het uit hout, steigermateriaal en polyester opgetrokken bouwsel zijn ook een keukenblok en een ‘multivrouwenbed’ ondergebracht. Drie slappe polyesterfiguren liggen op de constructie of hangen ernaast. De afgelopen jaren leek Atelier Van Lieshout soms last te hebben van overproductie, maar Bonnefantopia is een schot in de roos. Op vernuftige wijze zijn de verschillende functies in en rond een centraal volume samengebracht, waarbij de afwisseling van fitness en SM het janusgezicht van de huidige lichaamscultuur fraai onderstreept. De polyesterfiguren zien eruit als kruisingen tussen mensen en slakken, met dank aan Arp en Moore; zij geven een licht potsierlijk-pathetisch accent aan het geheel, zonder dat dit teveel gaat domineren. Doordat zij Bonnefantopia alvast symbolisch in gebruik nemen, kan de kijker afstand houden en zich als kijker gedragen, zonder evenwel het gevoel kwijt te raken dat er nog andere manieren zijn om met dit bouwsel om te gaan.

Bonnefantopia kan men zien als tegenhanger van AVL-Ville, de kortstondige ‘vrijstaat’ die Atelier Van Lieshout in 2000 op het eigen terrein in Rotterdam oprichtte. In AVL-Ville zou de droom van autarkie en onafhankelijkheid werkelijkheid worden, maar na minder dan een jaar werd de boel alweer gesloten. Een vrijstaat realiseren bleek in regelverzot Nederland toch een moeilijke zaak. Het echte falen van AVL-Ville heeft echter geen bureaucratische maar een artistieke en conceptuele grond. Het al te escapistische idee van een vrijstaat sluit aan bij een communemodel dat in de loop der jaren – van Otto Mühl tot recente sektes – danig in diskrediet is geraakt. Bovendien lijkt dit model de matrix te hebben geleverd voor een cultuur waarin tal van groepen (en niet in de laatste plaats rijke blanken) zich zoveel mogelijk in eigen reservaten terugtrekken.

AVL functioneert uiteindelijk beter binnen de ‘gewone’ maatschappij dan als geïsoleerde minimaatschappij. Weliswaar staat ook Bonnefantopia op een plek die vaak wordt bestempeld als een reservaat, maar het museum is tevens bij uitstek een publieke plek, zij het één met een drempel. Ook AVL-Ville was publiek toegankelijk en had zelfs een soort museale functie, maar dan uitsluitend voor de producten van Atelier Van Lieshout. Als bezoeker was men eerder te gast op het terrein van een (onorthodox) bedrijf dan dat men zich in een werkelijk openbare ruimte bevond, een ruimte van uitwisseling en confrontatie. Bonnefantopia lijkt als museaal werk conventioneler, maar de geconcentreerde, even efficiënte als grillige structuur maakt dit werk weerbarstiger en daardoor overtuigender dan AVL-Ville.

Binnen de collectie van het Bonnefantenmuseum gaat Bonnefantopia een dialoog aan met onder meer de prachtige chaises longues-installatie van Franz West, Broodthaers’ L’Entrée de l’exposition en de verzameling Beuys-affiches. Gaandeweg ontstaat een belangrijk ensemble van werken die op uiteenlopende manieren de status van het museum, en van de kunst in relatie tot het museum thematiseren en problematiseren. Men zou dit als de eigenlijke kerncollectie van het Bonnefanten kunnen zien: de installatie met Beuys-affiches importeert politieke Aktionen in een museale context, Broodthaers’ installatie is een soort metamuseum en Wests zitmeubels introduceren een onmuseale, meer terloopse en ontspannen waarneming. Als gebruikskunst sluit Bonnefantopia het duidelijkst aan bij West, maar bij Bonnefantopia is er een hogere drempel om het werk te gebruiken; de functie ervan is extremer, en de polyesterfiguren compliceren de zaak. De spanning tussen de twee gedaanten van het object, gebruiksvoorwerp en kunstwerk, wordt op de spits gedreven. Zoals de meeste goede museumkunst introduceert Bonnefantopia iets in het museum dat er vreemd aan blijft: iets dat in het museum op zijn plaats is, maar ook de sporen of de belofte in zich draagt van een andere plaats – wellicht een utopische u-topos.

 

• Bonnefantopia van Atelier Van Lieshout is tot eind dit jaar te zien in het Bonnefantenmuseum, Avenue Céramique 250, 6201 BS Maastricht (043/329.01.90; www.bonnefanten.nl).