Contemporary Arab Representations, Cairo
Als vervolg op het eerste deel van Catherine Davids meerdelige project Contemporary Arab Representations, waarin Beiroet centraal stond, is in Witte de With nu een tentoonstelling over Caïro te zien. Volgens David onderscheidt Egypte zich van de rest van het Midden-Oosten door “een diepgewortelde traditie die maakt dat het zich in hoge mate bewust is van zijn eigen geografische, sociale en historische continuïteit”. Volgens hetzelfde persbericht werd de ontwikkeling van “de moderne beweging” in Egypte in het verleden nogal beperkt door middelmatige academische vorming, geringe toegang tot informatie en een niet bepaald florerend cultureel klimaat.
Middelmatig en academisch is inderdaad de indruk die het werk van sommige exposanten wekt. Dat de monoprints van Hani Rashed met groteske menselijke figuren in het Rotterdamse centrum voor hedendaagse kunst hangen lijkt een anachronisme; ze zouden meer op hun plaats zijn in het Amstelveense Cobra Museum. Ook de tekeningen van Anna Boghiguian zijn wat betreft de gehanteerde beeldtaal niet bijster vernieuwend, maar wat haar werk wél interessant maakt is de nerveuze registratie van visuele indrukken die aan de basis van deze bladen ligt. Vooral in haar snelle reisschetsen buitelen de indrukken over elkaar heen tot een vreemde mix van figuren, gebouwen en decoratieve patronen.
Ook uit veel ander werk op de tentoonstelling komt Caïro naar voren als een nerveus uitdijende stad waarin de door David aangehaalde historische continuïteit op gespannen voet staat met de opmars van de moderne massacultuur. Contemporary Arab Representations, Cairo is een tentoonstelling met werk waarin de documentaire invalshoek – we zijn het inmiddels van David gewend – de boventoon voert. Zo maakte Randa Shaath in opdracht van de Engelstalige krant Al-Ahram Weekly een reeks foto’s van schrijvers, dichters, dansers en filmregisseurs. In haar serie In het hart van de Nijl staat het leven centraal van de bewoners van drie eilanden in de Egyptische rivier. De boeren en vissers op de eilanden leven al honderden jaren in primitieve omstandigheden en hun traditionele levenswijze komt steeds meer in verdrukking door de wolkenkrabbers die als dreigende monsters aan de horizon opdoemen.
In Shaaths beste serie richtte zij haar lens op de vele dakwoningen in Caïro. Door de woningschaarste namen veel migranten van de Nijldelta en Boven-Egypte door de jaren heen hun toevlucht tot de was- en dienstkamers die vanaf de jaren twintig op de huizen werden gebouwd. Inmiddels blijkt er in de Egyptische hoofdstad een soort subcultuur te zijn ontstaan van mensen die in kleine hokken op flatgebouwen wonen. In Shaaths fotos verschijnen de gebouwen van Caïro als grauwe legoblokken die worden bekroond met zowel keurige dakterrassen waar de welgestelden een krant lezen als met benauwende, favella-achtige hokken waarin hele gemeenschappen, compleet met geiten, tussen het wasgoed en de schotelantennes wonen.
Op de tentoonstelling zijn ook enkele werken te zien van de jonge videokunstenaars Sherif El-Azma en Hani Hassan Khan. In 100 Portraits van Khan passeren honderd zwartwitportretten van inwoners van Caïro de revue, terwijl op de achtergrond luchtopnames van Caïro worden geprojecteerd. Het lijkt een poging om een reeks individuen te profileren ten opzichte van de massaliteit van de grote stad, maar de aanpak is nogal clichématig en de personen zelf blijven net zo anoniem als op een foto in een willekeurige straatscène.
Stereotiep is ook het werk van Golo, cartoonist van de Cairo Times die in Frankrijk en Spanje opgroeide en tegenwoordig in Egypte woont. In een stijl die zowel aan striptekenaar Hergé als aan politiek tekenaar Fritz Behrend herinnert, reageert Golo op actuele gebeurtenissen in de Arabische wereld. Kleurige prenten schetsen een zwart-wit beeld van het Israëlisch-Palestijnse conflict, met Sharon die als een bloeddorstige duivel tot zijn enkels in het bloed waadt, en Bush die als vampier zijn hamburgerbommen op Irak gooit. Op een andere prent met de tekst I$lamic Parc schopt een dinosaurus het WTC omver. Daarnaast is van Golo een reeks rake observaties van het leven in Caïro opgenomen, waarin een agent van zijn sokken wordt gereden door aanstormende taxi’s en een bruidspaar weinig plezier beleeft aan het feestgedruis dat hen omringt. De Rotterdamse voorzitter van de raadscommissie van cultuur en sport, Sjef Siemons, haalde zich vorig jaar nog de woede van het kunstminnende publiek op de hals door te verklaren dat hij “niets begreep” van de eerste editie van Contemporary Arab Representations. Misschien is de Fortuynist meer te spreken over deze prenten van Golo, die aan duidelijkheid in elk geval weinig te wensen overlaten.
Al met al geeft de tentoonstelling een aardig beeld van bepaalde aspecten van het leven in Caïro, maar er zijn weinig werken die echt tot de verbeelding spreken. Het is de vraag of de keuze die getoond wordt representatief is voor de beeldende kunst in deze stad met zestien miljoen inwoners. En dan nog blijft het een povere vertoning.
• Contemporary Arab Representations, Cairo loopt tot 27 juli in Witte de With, Witte de Withstraat 50, 3012 BR Rotterdam (010/411.01.44; www.wdw.nl).
