Peter Doig
Met Charley’s Space – schilderijen en tekeningen 1989-2002 presenteert het Bonnefantenmuseum in Maastricht als eerste Nederlands museum een solotentoonstelling van deze Engelse schilder. De titel van de presentatie, die zo’n twintig schilderijen en acht tekeningen omvat, verwijst naar een schilderij dat de 44-jarige Peter Doig maakte in 1990. Thematiek en stemming van Charley’s Space zijn typerend voor Doigs werk: het is koud, het sneeuwt en de witte vlokken hullen het beeld in een mistige waas. Linksboven is een huis te onderscheiden, rechtsonder een figuur. Daartussen zit een cirkel die, zoals vaak bij Doig, eerder door contrasten tussen verschillende kleurvlakken ontstaat dan door strakke lijnen. Misschien is die vorm wel de adem van de naderende figuur. De sfeer is vreemd en droevig; het schilderij roept eenzaamheid en verlatenheid op, en men heeft de indruk dat er vooral veel niet getoond wordt. Door de sfeer en door de suggestie van onuitgebeelde dingen doet Doigs werk soms denken aan films van bijvoorbeeld Alfred Hitchcock of David Lynch. Sommige schilderijen, en dan met name Red Deer (1990), Canoe Lake (1997-98) en Pond Life (1993), lijken wel sfeerstudies voor Lynch’ tv-serie Twin Peaks (1990).
Ondanks die filmische connotaties is Doigs werk echter in de eerste plaats schilderkunstig. Doig wil de filmische reproductietechnieken niet nabootsen met een hyperrealistische stijl. Hij hanteert zijn medium op een geprononceerde manier, door een prachtig en soms ‘onrealistisch’ kleurgebruik, door kleurvlakken te contrasteren en verschillende schildertechnieken tegen elkaar uit te spelen, door het aanbrengen van dikke verfspatten enzovoort. Toch is zijn werk ook filmisch, en dat op verschillende niveaus. Zo neemt Doig in de kadrering van zijn beelden cinematografische technieken over: het beeld is vanuit een pseudo-camerastandpunt geschilderd (bijvoorbeeld in Young Bean Farmer, 1991) of wordt onderlijnd met een zwarte boord (Canoe Lake, 1997-98). Het filmische zit ook in de narratieve omgevingen die je met films of televisieseries verbindt. De schilderijen roepen kille, hedendaagse woonmilieus op. De mens ‘huist’ er in vreemde woonblokken of afgelegen villa’s. We zien flatgebouwen, verlaten panden of alleenstaande huizen aan de rand van een meer; elders dobbert een kano waarin misschien wel een dode ligt, een arm hangt in het water. Een man zit rechtop in een kano en kijkt de beschouwer strak aan, alsof hij iets wilde zeggen maar vergeten is hoe te praten; een jongen kijkt in een bevroren meer naar zijn spiegelbeeld. Al deze beelden hebben iets van onder de verf bedolven stills uit een film of televisieserie. Tegelijk, en ten derde, zit het filmische niet alleen in de herkenbare sfeer, maar ook in elementen die je moeilijk kunt aanwijzen, zoals de suspense, de onheilspellende eenzaamheid, de suggestie van verlies.
Die ‘filmische’ gevoelswereld verbindt Doig met de schilderkunst. Hij is een gevoelige schilder, soms op het ouderwetse af; hij durft romantisch en lyrisch te zijn. Maar het schilderen schept bij hem ook afstand. Huizen en menselijke figuren zijn meestal half verscholen achter een picturaal weefsel van bomen, takken of sneeuw. Soms zijn mensen en dieren slechts te onderscheiden wanneer men heel dicht bij het doek staat. Ze lossen haast op in de compactheid van het geschilderde. Doigs gevoeligheid is een gesmoorde emotionaliteit die letterlijk tussen de verflagen zit. De werken danken hun impact niet aan de evocatieve kracht van de beelden, zoals vaak bij films, maar aan de manier waarop het ‘sfeerbeeld’ in het schilderen ondersneeuwt en wegzinkt.
Beelden die automatisch aan televisie- of filmscènes doen denken, en die binnen de hedendaagse kunst doorgaans in video’s en installaties terugkeren, geeft Doig een schilderkunstig bestaan. Hij gebruikt het medium op een trotse manier, waardoor er een wrijving ontstaat tussen de narratieve atmosfeer van de beelden en hun schilderkunstige impact. Doig probeert dingen te doen die je misschien helemaal niet kunt doen met verf en penseel. Het resulteert in stille, bijna apathische beelden zonder actie, die je als kijker traag en halfblind moet aftasten.
• Charley’s Space – schilderijen en tekeningen 1989-2002 loopt tot 7 september 2003 in het Bonnefantenmuseum, Avenue Céramique 250, 6201 BS Maastricht (043/329.01.90; www.bonnefanten.nl) en is van 9 oktober 2003 tot en met 4 januari 2004 te zien in Carré d’Art, Musée d’art contemporain de Nîmes, Place de la Maison Carré (04/66.76.35.35).
