Een tentoonstelling met een audioscript door Sarah Demeuse en Wendy Tronrud en een soundtrack door Mario García Torres in samenwerking met Sol Oosel
Volgens het informatiebordje aan het begin van de tentoonstelling verwijst de term dropping out oorspronkelijk naar vroegtijdige schoolverlaters, maar wordt het sinds de jaren zestig ook geassocieerd met tegenculturen en sociale uitsluiting. Dropping out kent misschien niet in elke context een positieve connotatie, maar doorgaans geldt dat je afzetten tegen systemen, structuren en instituten als voorwaarde fungeert voor een authentiek en onafhankelijk kunstenaarschap. Deze vrijwillige uitsluiting wordt daarom graag geromantiseerd en geïdealiseerd. Een tentoonstelling met een audioscript door Sarah Demeuse en Wendy Tronrud en een soundtrack door Mario García Torres in samenwerking met Sol Oosel in Witte de With thematiseert de term dropout, maar ontdoet hem van de bijhorende romantiek. De multidisciplinaire tentoonstelling werd gecureerd door Sofía Hernández Chong Cuy en Samuel Saelemakers, en bestaat uit een zo goed als lege omgeving, een podcastachtige vertelling die werd gescript door Sarah Demeuse en Wendy Tronrud en een soundtrack van Mario García Torres en Sol Oosel.
De podcast beluister je via een draadloze hoofdtelefoon terwijl je de expositieruimte verkent. De stemmen van actrices Jacqueline Blom, Elsie de Brauw en Katrin Lohmann vertellen de verhalen van vrouwelijke kunstenaars die om diverse redenen niet langer deel konden uitmaken van structuren, systemen, instituten, of er per definitie al niet toe konden behoren. Zo verliet Agnes Martin wegens haar mentale gezondheid noodgedwongen de New Yorkse kunstscene, en trok ze zich terug als dropout in het stille woestijnlandschap van New Mexico. Hoewel een dropout veelal begrepen wordt als een actie van een individu tegen een systeem, zou het dus evengoed het omgekeerde kunnen betekenen. Deze narratieven, ingeleid of aangevuld met statistieken en retorische vragen, breken de term dropout open en nuanceren die met nieuwe betekenissen, associaties en connotaties.
Dit proces wordt visueel geïllustreerd door associaties op het woord dropout – zoals ‘afzonderen’, ‘afhaken’ en ‘uitsluiten’ – die op de expositiewanden gedrukt staan. De letters zijn van vinyl en gaan, afhankelijk van de positie van de kijker, door het gereflecteerde licht op in de kleur van de wand. Ondertussen creëren de expositiewanden grote ruimtes die elk in hun vorm, belichting en kleur andersoortige associaties oproepen: de zoete pastelkleuren die de bezoeker verwelkomen verwijzen misschien nog naar een romantisch ideaal; een volgende ruimte straalt door gedimd licht en donker geverfde muren juist somberte uit.
Het kost tijd vooraleer het beeld zijn schijnbaar louter illustratieve rol bij de podcast ontstijgt, want hoe langer je in de ruimtes vertoeft, hoe sterker de kaalte van de tentoonstellingsomgeving voelbaar wordt. Het enige object dat zich in de verder lege ruimtes bevindt – op de zitbanken voor bezoekers na – is treffend: een kleine, lichtgevende bol doet denken aan de maan. Een hemellichaam dat anders zichtbaar is voor iedereen, is hier in een hoek geduwd – slechts een enkele bezoeker merkt het object geïsoleerd op. Na verloop van tijd verandert de ervaring van de in pastelkleuren geverfde muren: ze verliezen hun zoetheid en transformeren gestaag in Martins woestijn. Bij de bezoeker dringt zich langzamerhand een gevoel van isolatie op. Dat wordt versterkt door een bevreemdende, dreigende soundscape van abstract aandoende synthesizergeluiden. De track speelt niet continu maar klinkt af en toe op uit telkens een andere ruimte om even later weer weg te ebben. Het geluid wekt de suggestie van een ongekende wereld, waar je niet thuishoort en waar je slechts een fragment van mag opvangen. Terwijl je door de kale expositieruimtes dwaalt of op een bankje naar een monochroom geverfde wand kijkt, bekruipt je in groeiende mate het gevoel dat je ‘iets’ mist. Alsof je, net als de kunstenaars uit de podcast, óók buitengesloten wordt.
Maar zo simpel is het natuurlijk niet. Als bezoeker kies je ervoor om deel te nemen aan deze simulatie van een onvrijwillige dropping out; je hebt zelf in de hand of je in de lichte of donkere gedeeltes van de woestijn vertoeft, of de uitgang opzoekt en de in scène gezette uitsluiting beëindigt. De podcast is niet emotioneel geladen, en evenmin is de toon moraliserend. De tentoonstelling dringt dus geen inzichten op over hoe geprivilegieerd we in het leven staan, wel schept ze er de voorwaarden voor. De bezoeker heeft tijd, verbeeldingskracht en geduld nodig om de tentoonstelling – een opeenstapeling van verhalen, poëtische beelden en een vervreemdende soundscape – tot zich te nemen en eventueel tot zelfreflectie te komen.
• Een tentoonstelling met een audioscript door Sarah Demeuse en Wendy Tronrud en een soundtrack door Mario García Torres in samenwerking met Sol Oosel liep tot 5 mei in Witte de With Center for Contemporary Art, Witte de Withstraat 50, 3012 BR Rotterdam.
