Elizabeth Garouste en Mattia Bonetti
Dit Franse designersduo heeft in een periode van twintig jaar – van 1981 tot 2001 – een veelzijdig oeuvre tot stand gebracht, met opdrachten die variëren van de inrichting van een modesalon voor Christian Lacroix, over het design van stadsmeubilair en een tram voor Montpellier tot het ontwerp van flessen en asbakken voor Ricard. In de voormalige magazijnen en paardenstallen van de geklasseerde, negentiende-eeuwse steenkoolmijn van Grand-Hornu loopt nu een retrospectieve van hun werk. De tentoonstelling – een initiatief van Grand Hornu Images, de beheerder van de site – belicht in totaal zo’n honderdvijftig verschillende projecten.
De objecten van Garouste en Bonetti hebben een rijkelijk voorkomen. Ze vallen op door een barokke vormgeving en een complexe detaillering, vol verwijzingen naar primitieve en oriëntaalse culturen. Zo ontwierp het duo goud- en roodkleurige tapijten waarop tekeningen staan die refereren naar het Arabische letterschrift. Eén van hun bekendste werken, de Chaise Barbare uit 1981, is een soort primitieve troon waarvan de zitting uit paardenvacht bestaat. Het duo maakt ook kwistig gebruik van bladgoud en zilver. De commode Saint-Petersbourg uit 1999 is bijvoorbeeld een grote, eivormige kast die volledig, tot en met de handgrepen, verguld is met wit bladgoud. Dicht opeen geplaatst in de matig verlichte, industriële ruimtes van Hornu, transformeren deze pronkerige voorwerpen het interieur tot een aaneenschakeling van schatkamers.
Toch gaat het bij Garouste en Bonetti niet alleen om weelde en schittering. Net als de gekende meubelreeks Domestic Animals van Andrea Branzi, presenteren de voorwerpen van het duo zich als ‘andersoortige wezens’ waar men, in het gebruik, onmogelijk oppervlakkig mee kan omgaan. Als extravagante ‘huisdieren’ eisen ze een plaats op in het interieur en hebben ze een invloed op de handelingen die er plaatsvinden. Dit geldt zonder meer voor de tafel Samson en Dalila uit 1999. Dit imposante meubel bestaat uit een afgerond natuurstenen tafelblad dat rust op twee keivormige bronzen elementen, die op hun beurt op twee rotsachtige betonnen volumes steunen. Op de bronzen elementen zitten een soort krulstaarten, een bizarre detaillering die ook bij andere meubelstukken terug te vinden is. Door de massieve vorm en de centrale opstelling op het einde van een lager gelegen ruimte, lijkt deze tafel een rituele functie te vervullen. Bovendien staat, als om de dramatiek van de setting nog te versterken, midden op de tafel een urne: Thanatos, een keivormige bronzen vaas uit 1996 met gouden handgrepen in de vorm van kleine botjes. Maar zelfs zonder deze funeraire verwijzigen kan men aan Samson en Dalila niet onschuldig tafelen.
Ook de speelser of lichter vormgegeven meubelen van Garouste en Bonetti zijn niet zomaar luxeobjecten. Zo introduceert de kleurige en comfortabel ogende binnenhuisschommel Vinilanda uit 2000 een voor het interieur enigszins ongewone handeling. Wiegend in een soort patchwork van kussens wordt de bewoner of toeschouwer even losgemaakt van de hem omringende ruimte. De salontafel Ring uit 1999 heeft eveneens een sterke impact op de perceptie van het interieur. De dikke ringvormige draagstructuur uit gepolierd staal weerspiegelt en vervormt de omgeving nadrukkelijk, een effect dat nog extra in de verf wordt gezet door het glazen tafelblad.
Hoewel de objecten van Garouste en Bonetti pas in het gebruik hun volledige complexiteit tonen, gaat de tentoonstelling in Hornu elke verwijzing naar de verhouding voorwerp-gebruiker uitdrukkelijk uit de weg. Alle voorwerpen worden als statische juwelen gepresenteerd, en verschillende meubelen staan – erg toepasselijk – op een bed van glanzende steenkooltjes. Afgewerkte interieurprojecten van het designersduo zijn niet te zien, en zelfs de ontwerptekeningen, verzameld in een apart vertrek, tonen geen bemeubelde ‘ruimtes’ maar geïsoleerde objecten. Hoewel één schets vaak verschillende gebruiksvoorwerpen bijeenbrengt, bevinden de objecten zich – volgens de regels van het perspectief – niet in dezelfde ruimte.
De retrospectieve van Garouste en Bonetti is er vooral op uit om het eigenzinnige karakter van de afzonderlijke projecten of voorwerpen te onderlijnen. Ze wil, net als de ontwerpen op zich, betoveren door schittering en pracht. In één zaal wordt het pronkzuchtige van deze manier van tentoonstellen zelfs expliciet in de kijker gesteld. In een voormalig magazijn van de steenkoolmijn zijn verschillende groepen meubilair dicht opeen in grote ‘kooien’ van metaaldraad geplaatst. De kooien reiken van de vloer tot het plafond en glinsteren onder een gedimde verlichting. Kleine bordjes met gegevens van de verschillende meubelen zijn aan de buitenzijde bevestigd. De bezoeker mag niet binnen, hij wordt verplicht al het moois van achter het fijne traliewerk te bewonderen. Nagenoeg niets herinnert hem eraan dat dit gebruiksobjecten zijn. Het zijn potentiële ‘domestic animals’ die, in afwachting van een gebruiker, in een gouden kooi gevangen zijn gezet.
• Elizabeth Garouste & Mattia Bonetti 1981-2001. Hedendaags design, nog tot 17 maart op de site van Grand-Hornu, Rue Sainte-Louise 82, 7301 Hornu (065/77.07.12).
