Frank O. Gehry
Dat architectuur zich niet langer laat beschrijven aan de hand van enkele geometrische basisvormen voor de plattegrond en gevelopbouw, is voor de moderne architectuurcriticus een feit. De vormensymfonieën van Frank O. Gehry doen echter elke criticus de moed in de schoenen zinken. ‘Deconstructivistisch’ en ‘sculpturaal’ zijn de meest gebezigde termen, maar eigenlijk is elke beschrijving onbegonnen werk. Gehry (Toronto, 1929) geniet sinds het midden van de jaren ’80, met het verschijnen van enkele monografieën, een sterstatus bij moderne architecten en architectuurhistorici. Een status die hij de laatste jaren nog eens voor een groot publiek bestendigd heeft: in het begin van de jaren ’90 opende in Weil am Rhein het Vitra Design Museum, een maagdelijk witte “schijnbaar ongecontroleerde stapeling van vormen” aldus Geert Bekaert. Het recent opgeleverde Guggenheim Museum in Bilbao figureert inmiddels in talloze reclames, films en videoclips.
Toch noemt Kenneth Frampton in zijn Moderne Architectuur, een kritische geschiedenis (1985) Gehry een anti-populist. Toen halverwege de jaren ’70 de gangmakers van de postmoderne architectuur elke kritische distantie verloren ten opzichte van de door hen ontdekte nieuwe archetypen – de strips, de casino’s en de reclames van Los Angeles – en zich verschuilend achter ironie en cynisme, inmiddels volledig lieten meeslepen door het consumentisme van de American Dream, bouwde Gehry in Santa Monica zijn eigen, gedeconstrueerd anti-huis. Een klap in het gezicht van de buren, want het huis was oorspronkelijk een middle-class villa als alle andere, in een brave buitenwijk. Het kippengaas en bordkarton dat hij er destijds als bouwmateriaal gebruikte, zijn in Bilbao inmiddels vervangen door het peperdure en hypermoderne titanium. En aan opdrachten heeft deze heer op leeftijd ook geen gebrek. Lopende projecten zijn de Walt Disney Concert Hall in Los Angeles, het hoofdkantoor van de DG Bank in Berlijn en het Experience Music Project in Seattle.
Of Gehry zich net als zijn tijdgenoten heeft overgeleverd aan gemakzuchtig consumentisme, valt te bezien op een tentoonstelling in het Nederlands Architectuur Instituut. The Architect’s Studio: Frank O. Gehry wil de bezoekers een kijkje over de schouder van de meester gunnen. In het museum is de werkruimte van de architect nagebootst en middels schetsen, maquettes en foto’s van alle stadia die een ontwerp doorloopt, wordt inzicht geboden in Gehry’s werkwijze. Aangezien zijn aanpak uiterst persoonlijk is, en “grotendeels op intuïtie gebaseerd”, aldus het persbericht, zal dit geen gemakkelijke opgave zijn. Gelukkig is deze architect dol op maquettes. Vanaf de eerste schets tot aan de uiteindelijke compositie wordt alles in driedimensionale vorm gezet. Het grootste gedeelte van zijn 130 medewerkers is maquettebouwer, onafgebroken bezig de modellen bij te schaven naar de laatste inzichten van de meester.
• The Architect’s Studio: Frank O. Gehry is te zien van 11 september tot en met 14 november in het Nederlands Architectuurinstituut, Museumpark 25, 3015 CB Rotterdam (010/440.12.00).
