Künstlerischer Photographie in Deutschland
Er lijkt geen eind te komen aan de overzichten, herformuleringen, plaatsbepalingen en onderzoeken die men dezer dagen in Duitsland onderneemt naar de eigen fotografische productie. Zo staat naar aanleiding van de 47ste Berliner Festwochen, als onderdeel van het centrale thema Deutschlandbilder, volgend project op stapel: Positionen künstlerischer Photographie in Deutschland seit 1945. Enkele jaren terug werden daarvan in het Ludwigmuseum in Keulen al een aantal posities in stelling gebracht, met enerzijds een stevige klemtoon op de Becherschule en anderzijds geenszins in scholen te vatten figuren als Hans-Peter Feldmann, Sigmar Polke of Gerhard Richter. Dit project wil niet enkel iets verder teruggaan in de tijd, maar ook ‘geografisch’ de klemtoon verleggen, niet enkel meer integraal op het voormalige West-Duitsland dus.
Volks en ‘realistisch’, zo moest fotografie zijn onder het nationaal-socialisme. Na 1945 gaan Duitse fotografen in eerste aanleg teruggrijpen naar de door de nazi’s verguisde Bauhausprincipes en beeldtaal, waaraan ze een uitgesproken subjectieve component toevoegen. In de loop van de jaren ’50 ontknopen zich daaruit zowel een richting die een gevarieerde vorm van abstracte fotografie ‘pleegt’ als een meer gedifferentieerde aanpak van de sociaal-documentaire fotografie. Als beweging kon (mocht) de Subjektive Photographie enkel een stevige voet aan de grond krijgen in West-Duitsland, in de DDR werden de zeldzame ‘subjectieven’ ofwel doodgezwegen, ofwel gesanctioneerd (iets wat afgaand op de soms oersaaie subjectieve exploten aan deze zijde van de muur wellicht ook af en toe in het westen had mogen gebeuren). Vooral in de loop van de jaren ’60 en ’70 lijken, althans in het verhaal van deze tentoonstelling dat behoorlijk clichématig blijkt opgebouwd, de posities van de fotografie in Oost en West nog verder uit elkaar te schuiven. De DDR-fotografie zou, naar verluidt, zelfs tot in de jaren ’80 gestuurd blijven door een quasi sociaal-realistisch dictaat, terwijl in de BRD alle fotografische tradities op steeds lossere schroeven werden gezet door intensief experiment en de eigenzinnige relatie die tal van toenmalige kunststromingen er met fotografie op nahielden. Hopelijk brengt het lijvige boek de nodige nuances aan in deze stroeve gemakkelijkheidsoplossing. In elk geval wordt deze positiebepaling in Berlijn afgerond met een beknopte stand van zaken over de eerste generatie Duitse fotografen, die pas na de val van de muur hun werk aanvatten. Het zou overigens mooi zijn, als men na de hele boekenplank over fotografie in eigen land, nu ook eens grondig de Duitse fotografische productie, zowel historisch als actueel, in een ruimer internationaal perspectief zou uitlichten.
• Positionen künstlerischer Photographie in Deutschland seit 1945 loopt tot 7 januari in de Berlinische Galerie, 1.OG des Martin Gropius-Baus, Stresemannstrasse 110, 10963 Berlin (030/254.86.311).
