Manfred Pernice. >freizeit<
Op de uitnodiging van deze tentoonstelling is slechts een cryptische foto te zien van een verlaten, verwaarloosde tuin. Het raam van LLS Paleis, dat normaliter zicht biedt op de tentoonstellingsruimte, is volledig met plastic afgeplakt, alsof het pand in verbouwing is. Een in het semitransparante membraan uitgesneden kleine rechthoek fungeert als kijkvenster en heet je welkom in het universum van Manfred Pernice (1963). De kunstenaar transformeerde de ruimte tot een soort wachtzaal, waarin felgekleurde speelballen her en der verspreid liggen. De speelsheid van de kamer contrasteert sterk met de mistroostige foto op de uitnodiging. Kussens in verschillende pastelkleuren sieren de zitbanken die tegen de wanden staan. Op de muren worden dezelfde kleuren herhaald in drie parallelle schuine strepen. De zitbanken variëren in kleur en vorm, van simpele witte banken tot enigszins vervallen betonnen constructies – een eerste barst in het ogenschijnlijk ludieke geheel. Architectuur speelt een belangrijke rol in Pernices oeuvre, bijvoorbeeld in de schaalmodellen die hij realiseerde, of in zijn op zuilen gelijkende sculpturen. Zowel vormelijk als conceptueel assimileert hij de (moderne) architecturale taal op associatieve wijze. Zijn installaties bevatten vaak verborgen betekenislagen die de toeschouwer gaandeweg kan ontdekken.
Het werk in LLS Paleis heeft iets weg van de realistisch nagebouwde interieurs van Guillaume Bijl, maar hier overheerst een unheimliche sfeer. Twee gesloten deuren, met respectievelijk het opschrift ‘deur sluiten’ en het pictogram voor eerste hulp, versterken het onbehaaglijke gevoel. Pernice vermengt positieve met negatieve motieven. De tragikomische wachtruimte doet denken aan het uitzichtloze wachten op Godot. Ingekaderd aan de muur hangt een puzzel van de Twin Towers. Het speelse van de puzzel staat in schril contrast met de aanstaande rampspoed, die stukje voor stukje vorm krijgt. ‘Man hätte sowieso Freizeit,’ staat te lezen in de toelichting bij de tentoonstelling. De titel >freizeit< is een combinatie van de woorden ‘freie Zeit’ en ‘Freiheit’, en wellicht een zinspeling op de centrale dynamiek tussen deze twee noties in de geschiedenis van de moderne kunst – tussen de utopie van vrijheid in de autonome kunst en het lichtzinnig vermaak van populaire cultuur. Daarnaast wordt de installatie, eveneens in de toelichting, gekoppeld aan de Latijnse term otium, die refereert aan vrije tijd en ontspanning, meer bepaald in contrast met het actieve publieke leven. Gerelateerd aan otium wordt wachten een passief moment van nietsdoen, of een vorm van nutteloosheid. De tentoonstelling verwijst naar een latente staat, een moment van vertraging; naar de mogelijkheden die de ruimte bevat, en die zich aandienen na – of tijdens – het wachten.
Aan de muur hangen posters en postkaarten met reproducties van Marc Chagall en Wassily Kandinsky die opnieuw een synthese of juist een contrast tussen populaire cultuur en hoge kunst lijken te suggereren. >freizeit< staat bol van verwijzingen naar de kunstgeschiedenis. Zo bevat een reeks collages van verknipte krantenartikelen, titels en teksten van Joseph Beuys en de Neue Sachlichkeit, die contrasteren met dagelijkse objecten, zoals een verpakking van een Aldiproduct of foto’s uit een wegrestaurantmenu. Een reclame voor gestippelde speelballen knipoogt subtiel naar de Spot Paintings van Damien Hirst, die ooit zei: ‘Om die structuur te creëren, om die kleuren neer te zetten, en om niks te doen. Ik kreeg ineens wat ik wilde. Het was simpelweg een manier om de vreugde van kleur vast te pinnen.’
Karakteristiek aan de installaties van Pernice is de herhaling van vormen en kleuren van de verschillende objecten in de ruimte. Op enkele speelballen staan smileys; met een spuitbus is een blauwe smiley als graffiti op de zuil aangebracht. De Aldiverpakking correspondeert met strepen op de muren, zitbanken en speelballen. De pastelkleuren op de muur en van de gekleurde kussens worden herhaald in een van de collages, waarop koningin Elizabeth wordt afgebeeld in soortgelijk gekleurde outfits. Een rasterpatroon is meermaals terug te vinden, net zoals ronde vormen in de speelballen, de collages en de zuil, en een van de speelballen bevat een vergelijkbaar patroon als de poster van Kandinsky. Het menu uit het wegrestaurant sluit aan bij een speelgoedtaart, verdeeld in gelijke stukken als een soort indicatie van gelijkheid. Het doolhof van Pernice is moeilijk te begrijpen en de tentoonstellingsfolder is al even cryptisch als zijn kunst, maar doelloos ronddwalen gaat hier met plezier gepaard.
• Manfred Pernice. >freizeit< liep tot 20 juni in LLS Paleis, Paleisstraat 140, Antwerpen.
