Marc Newson
In het Groninger Museum is deze zomer een grote tentoonstelling te zien van de Australische ontwerper Marc Newson. Het is de eerste Europese solotentoonstelling van Newson, die in Sydney sieraad, beeldhouwkunst en meubelmaken studeerde en door het Groninger Museum geïntroduceerd wordt als “één van de meest invloedrijke en veelzijdige ontwerpers van dit moment”. Veelzijdig is Newson ongetwijfeld: hij ontwierp meubels, maar ook complete interieurs, een auto, een afdruiprek met de naam Dish Doctor of iets obscuurs als een deurstop – volgens de ontwerper slechts “an excuse to have a funny thing around the house”. In een van haar videoclips ligt Madonna op een chaise longue van Newson, terwijl Nick Wood en Simon Le Bon (voorheen Duran Duran) hem vroegen om hun opnamestudio in Tokio aan te kleden. Stanley Kubricks film 2001 – a Space Odyssey is een van de belangrijkste inspiratiebronnen voor zijn hippe universum.
Het hoogtepunt van de tentoonstelling is een klein vliegtuigje dat Kelvin 40 heet. Het staat mooi opgesteld in het meest spraakmakende deel van het museum, het zogenaamde “deconstructivistische” paviljoen dat met zijn schots en scheef hangende, felrode metalen vormen, maar ook door het ongemaskeerd gebruik van staal, glas en beton, onmiskenbaar aan een vliegtuighangar doet denken. Het vliegtuig zelf is een glad en organisch vormgegeven object met grote spiegelende oppervlakken – een vliegtuig als een juweel, zoals de makers van de tentoonstelling uitleggen. Van dichtbij valt op hoe zorgvuldig de metalen delen met klinknagels zijn vastgemaakt. Technologische vooruitgang combineert Newson met ambachtelijke precisie. Zoals bijna al zijn ontwerpen draagt het vliegtuig een signatuur: aan beide uiteinden van het toestel bevinden zich twee holtes in de vorm van afgeronde rechthoeken. Ze zijn van binnen felrood gemaakt, alsof de ontwerper wilde onderstrepen dat elk oppervlak ook een binnenzijde heeft.
Zo groots de tentoonstelling eindigt, zo klein begint ze, met een heel fijn vormgegeven, superslinky mobiele telefoon, weerom van metaal met groene toetsen. Ook hier ontbreekt de min of meer rechthoekige opening niet, net als in de ronde metalen armband die een roodkleurige, ellipsvormige opening heeft.
Rondlopend in de tentoonstelling krijg je de indruk in een soort zoekspel te zijn beland: je herkent voortdurend vormen en motieven die al eerder zijn gebruikt, soms in compleet andere objecten. De zandlopervorm werd gebruikt voor een vaas, maar ook voor een fauteuil. In de Pod of Drawers uit 1987, een metalen kast die lijkt op de klankkast van een cello, zijn dezelfde klinknagels te herkennen die zestien jaar later ook een rol spelen bij de Kelvin 40. Newson streeft blijkbaar naar een persoonlijke, consistente vormentaal, die door iedereen kan worden herkend. Hij is echter ook een experimenteel ontwerper, die eropuit lijkt om bekende vormen op telkens nieuwe wijze in te zetten. Het meest opvallend in de tentoonstelling is de zandlopervorm. In 1992 gebruikt Newson deze vorm voor een vaas, die in het midden taps toeloopt en naar de uiteinden breed uitwaaiert. Het is in feite een vrouwelijke vorm, wat vooral duidelijk wordt in de spectaculaire felroze Embryochair, waar de zandlopervorm met zijn smalle taille terugkeert. Door de bolle boven- en onderkant krijgt de stoel antropomorfe trekken, waardoor je hem inderdaad met een embryo associeert. Het effect is op een vreemde manier ontroerend: van veraf lijkt de stoel op een kind dat in de armen gehouden wordt, een klein wezentje op poten. Echter, bij al deze organische natuurlijkheid markeert de ontwerper wel het punt waarop de poten in de zitting van de stoel verdwijnen. Newson wil het skelet, de dragende structuur van de stoel tonen en daarmee haar technologie “demystificeren”, zoals hij zelf uitlegt.
De zoektocht naar nieuwe toepassingen van de zandlopervorm gaat nog verder; in de Wood Chair bijvoorbeeld of in de Felt Chair, waar de ontwerper door het buigen van het materiaal tot dezelfde vorm komt. De basisvorm van de Embryochair kan ook herkend worden in een serie glossy aluminium fauteuils met fel contrasterende kleuren. De stoelen lijken uit één stuk gemaakt, maar in werkelijkheid moest er een heel team aan te pas komen om de aluminium delen aan elkaar te lassen. Met behulp van zandzakken en boomstammen werden de delen in de juiste vorm geperst.
Newson is een doorgedreven perfectionist, maar de tentoonstelling maakt duidelijk dat hij ook een society-ontwerper is. In de documentaire The Dramatic Rise of Marc Newson wordt hij als een “handsome life-style figure” beschreven, en we zien hoe Newson aan de hand van mooie vrouwen allerlei feestjes bezoekt. Hij is zelfs nog een tijdje model geweest voor Dolce en Gabbana: “he’s got the whole package” zoals een Amerikaanse journaliste het poëtisch uitdrukt. Met zijn fascinatie voor techniek, voor ruimte- en luchtvaart doet het werk van Newson aan dat van de kunstenaar Panamarenko (°1940) denken. Beiden zijn geobsedeerd door het vliegen: in Newsons vliegtuig is dezelfde spanning tussen het mechanisch-technologische en het organisch-gladde merkbaar. Echter, waar het Panamarenko gaat om het poëtische gebaar, om de utopie van het vliegen, wil Newson ook echt kunnen vliegen in zijn toestel. De Kelvin 40 is geen utopie, maar een model dat voldoet aan de wetten van efficiëntie, wetenschappelijk onderzoek en techniek. Mijn favoriet is een gifgroen autootje dat hij in 1999 voor Ford ontwierp. De zoektocht naar bekende vormen en hun associaties krijgt hier een bijna archetypische lading: Newson ging uit van de manier waarop een kind van vijf een auto tekent. Hij vertrok dus van de ‘allernormaalste’ autovorm, en dat geeft de auto iets ontroerend jongensachtigs. Tegelijkertijd is de vormgeving werkelijk prachtig. Je zou er zo in willen wegrijden.
• De tentoonstelling van Marc Newson loopt tot 5 september in het Groninger Museum, Museumeiland 1, 9711 ME Groningen (050/366.65.55; www.groninger-museum.nl).
