Morandi. Dans l’écart du réel
Bij een bezoek aan een tentoonstelling van Giorgio Morandi (1890-1964) wordt men vandaag onvermijdelijk geconfronteerd met de vraag naar de actualiteitswaarde van deze zogenaamd universele kunstenaar. Ook de organisatoren van de tentoonstelling in Londen en Parijs hebben zich deze vraag gesteld, maar helaas geen moeite genomen om ze te beantwoorden. Men spreekt liever van een ‘enigma’ (Suzanne Pagé) of een ‘diep geheim’ (Lars Nittve).
Hedendaagse kunstenaars als Elisabeth Ballet, Claude Lévèque, Vija Celmins of Hannah Collins, die gevraagd werden om zich over deze kunstenaar uit te laten, komen ook niet verder dan de mededeling dat ze ontroerd, verblind, gehypnotiseerd of betoverd zijn.
De kleine stillevens van deze in zichzelf gekeerde kunstenaar, die gemakshalve bij de pittura metafysica gerekend wordt, hebben inderdaad een groot icoongehalte. De grens tussen figuratie en abstractie, materie en transcendentie is hier bijzonder dun. Eenvoudige gebruiksvoorwerpen als potten en kommen, flessen en dozen, wist Morandi zodanig af te beelden dat ze een metafysische dimensie kregen.
Terwijl de Tate Modern bij deze selectie van werken uit de jaren vijftig en zestig eerder de nadruk legde op de variatie binnen het beperkte maar coherente oeuvre, beklemtoont Parijs eerder het seriële karakter ervan. Dat komt door de lange ruimte met gebogen wanden (in tegenstelling tot de afzonderlijke kamers in de nieuwe Tate) zeer goed tot zijn recht.
Dacht men in Londen vooral aan schilders als Robert Ryman, dan doet Parijs ons vooral denken aan de minimalistische sculpturen van Donald Judd en Sol LeWitt, perfecte tijdgenoten van de late Morandi. Zijn mise-en-scène van de werkelijkheid (belichting, afstand tussen de objecten en de toeschouwer, en tussen de objecten onderling; problemen van schaal), het subtiele balanceren tussen volume en ruimte, tussen aanwezigheid en afwezigheid, tussen negatieve en positieve ruimte, appelleerden aan de formele aspiraties van de jaren zestig.
Vandaag verwacht men van een kunstenaar dat hij een rol speelt binnen het culturele veld en vorm geeft aan een maatschappelijke problematiek. In deze context komt dit zwijgzame oeuvre zeer formeel en esthetisch over.
• Giorgio Morandi nog tot 6 januari 2002 in het Musée d’art moderne de la Ville de Paris, 11 avenue du Président Wilson, 75116 Paris (01/53.67.40.00).
