Mo(u)vements
Het kunstenaarscollectief NICC is nog een tijd te gast in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten met een tentoonstelling die handelt over Belgische kunstenaarsbewegingen tussen 1880 en 2000. De initiatiefnemers hebben de periode in vijf tijdspannes verdeeld, die telkens werden uitbesteed aan een curerend duo, bestaande uit een kunstenaar en een niet-kunstenaar. Guillaume Bijl en Liliane de Wachter verzorgden de periode 1880-1920, Johan Pas en Boy Stappaerts de periode 1920-1940, Anny De Decker en Bernd Lohaus de periode 1940-1960, en Hans Theys en Guy Rombouts de periode 1960-1980. Voor de laatste twintig jaar is een trio geëngageerd, bestaande uit curator Ulrike Lindmayr, en de kunstenaars Christoph Fink en Joëlle Tuerlinckx.
Elk hoofdstuk heeft zijn eigen look, en dat komt vooral omdat de kunstenaars voor een enigszins ‘persoonlijke’ of ‘artistieke’ interpretatie van hun periode hebben geopteerd. Guillaume Bijl situeerde kunstenaars van de vroege bewegingen (Les XX met James Ensor in de hoofdrol, Rik Wouters als primarius van het ‘Brabants fauvisme’…) in een neo-negentiende-eeuws ‘salon d’ exposition’, met zware gordijnen voor salonrode muren en palmplanten in de hoek. De zaal is een Bijl-installatie. Boy Stappaerts schikte schilderijen uit de jaren twintig en dertig tegen met ‘constructivistische’ vlakken en banden beschilderde museummuren. De publicaties en tijdschriften liggen in legkasten boven op een metalen stelling, die de tijdelijkheid moet evoceren van de utopische projecten uit die periode. Theys en Rombouts hebben van de jaren zestig en zeventig zelfs een atmosferische installatie gemaakt, een festijn van gekleurd licht en muziek, uitgestrooid over zandhopen. Alleen De Decker & Lohaus hebben elk Kunstwollen van zich afgelegd. Maar afgezien van het handvol publicaties in legkasten, kan hun presentatie net zo goed voor een klassieke accrochage van een museumcollectie doorgaan. De werken van de Jeune Peinture Belgique en COBRA in hun eerste zaal komen uit het eigen KMSK of het Gentse SMAK. Ze stammen ook helemaal niet uit de bestaansperiode van de kunstbewegingen, wat de presentatie toch iets specifieker had gemaakt. In de tweede zaal hangen drie bruiklenen uit het Van Abbe Museum (Eindhoven), en drie werken uit privébezit (Guy Mees, Vic Gentils en Jef Verheyen).
Het overgrote deel van de werken in deze tentoonstelling komt echter uit de collectie van het KMSK. Daardoor is MO(u)veMENTS eigenlijk nauwelijks meer dan een artistiek aangeklede accrochage van de museumcollectie. Zo dik dit ‘artistieke’ er is opgelegd, zo pover blijkt wat er verteld én getoond wordt. De tentoonstelling lijkt vooral het NICC te moeten toelaten zich ostentatief in de geschiedenis der kunstbewegingen in te schrijven.
De enige relevante artistieke bijdrage is een briljant namaak ‘oud filmpje’ van Bijl over Ensor, waarin de meester tijdens allerlei onbenullige activiteiten zichzelf loopt te wezen. Met betrekking tot het onderwerp – kunstenaarsbewegingen – zijn de enige nuttige bijdragen twee listings. Joëlle Tuerlinkx, Christoph Fink en Ulrike Lindmayr hebben zich ten dele toegelegd op een listing van kunstenaarsinitiatieven en -bewegingen uit de periode. Dat de installatie van Fink en Tuerlinckx de documenten enigszins overanimeren, was te verwachten, maar de idee van de lijst is wel verdedigbaar. In de catalogus vindt men de lijst ‘naakter’ terug. Verschillende types initiatieven zijn aangegeven door een code: AAA voor groeperingen van alleen maar kunstenaars, NA>A voor initiatieven opgestart door een kunstenaar en voortgezet door een niet-kunstenaar, enzovoort.
Ook Liliane De Wachter heeft voor de periode 1880-1920 een lijst van groeperingen gemaakt, gerangschikt volgens de stichtingsdatum, en telkens behandeld met een kort lemma. Het ‘encyclopedisch’ opzet van deze bijdragen toont hoe de hele tentoonstelling zich nuttig had kunnen maken. Ze had de logica van de lijst kunnen kiezen, en zoveel mogelijk Belgische kunstenaarsbewegingen kunnen registreren, in afwachting van verder onderzoek. Wie de catalogus binnen een jaar nog eens ter hand neemt, doet dat vermoedelijk om een lijst te raadplegen.
• MO(u)veMENTS (kunstenaarsbewegingen in België van 1880 tot 2000) is een tentoonstelling van het NICC, en loopt nog tot 24 september in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Leopold de Waelplaats, 2000 Antwerpen (03/238.78.09). Begeleidende publicatie 950 Bfr.
