Nathaniel Mellors: New_Cave_Art_Now
Tijdens de British Art Show van 2011 liet Nathaniel Mellors een bijna misselijkmakende sculptuur zien. Het kunstwerk bestond uit een kop met wijd opengesperde ogen, geplaatst boven een emmer met water waarin versnipperde pagina’s uit filosofieboeken dreven. Via een slang werd de tot pap verweekte tekst het hoofd ingepompt, om via de mond weer te worden uitgebraakt, golfje na golfje. Het intellectuele discours, kunst… voor Mellors is het geen cerebrale, steriele aangelegenheid, maar juist iets fysieks en heftigs.
Net zoals de buste in de British Art Show kan de hoofdpersoon in The Sophisticated Neanderthal Interview, Mellors’ nieuwste film en het centrale werk in zijn eerste solotentoonstelling bij Galerie Stigter Van Doesburg, worden opgevat als een alter ego van de kunstenaar. Deze neanderthaler is kunstenaar (‘I make stuff’), maar is de grot uitgegooid omdat hij zich niet gehouden heeft aan de regels van The Sporgo, een mysterieuze macht die de grotten bezit en de kunst daarbinnen controleert. De neanderthaler is zijn tijd echter ver vooruit en heeft geen zin in weer diezelfde bizons, of in weer een jachttafereel. Als banneling zit hij verveeld in het zand, hij drinkt sherry en rookt gekleurde feestsigaretten. Totdat er een moderne mens de heuvel komt afgelopen, die hem ondervraagt en filmt. Deze Truson komt zo naïef over dat je je kunt afvragen of hij daadwerkelijk een ‘true son’ is van de veel geraffineerdere neanderthaler.
In zijn ridicule hansopje en paarse gebreide mutsje had Truson niet misstaan in een film van Harmony Korine, maker van onder andere Gummo en Spring Breakers. En dat is niet de enige referentie aan popcultuur in The Sophisticated Neanderthal Interview. De filmlocatie is Bronson Canyon, Hollywood, waar in de jaren zestig de originele Batcave was gesitueerd. De manier waarop Truson in een voor hem vreemde wereld wordt gedropt doet bovendien denken aan The Man Who Fell to Earth (1976), waarin David Bowie van een bijna uitgedroogde planeet op aarde belandt, op zoek naar water. Dan is er nog een scène met geestverruimende middelen, die Carlos Castaneda en Hunter S. Thompson in gedachten brengt. En er klinken omineuze synthesizerklanken die het Monty Pythonabsurdisme van de dialogen een donker randje geven.
Hoezeer hij ook de wereld om hem heen recyclet, het gaat Mellors niet om een postmodern citatenfeest. The Sophisticated Neanderthal Interview is een regelrechte trap tegen de schenen van het establishment, dat bepaalt wat goede en wat slechte kunst is. De outsider is veel te ontwikkeld om blindelings aan de macht te gehoorzamen. Hij weet er zich aan te ontworstelen dankzij de techniek. De neanderthaler heeft zijn eureka-moment en realiseert zich dat hij ook een grot bovengronds kan bouwen, met de stenen om hem heen: ‘let there be house’.
Net als zijn prehistorische alter ego laat Mellors zich niet beperken door conventionele do’s en don’ts. De film projecteert hij op planken van piepschuim die hij heeft verlijmd tot een vagelijk modernistisch ogend object. Verspreid over de galerie staan sculpturen die een rol spelen in de film: bijvoorbeeld een buste van Shakespeare, uitgevoerd in groen kunsthars rondom een plastic flesje waarvan de hals – met rietjes erin – boven de kruin van de bard uitsteekt. Aan de wand hangen fotogrammen, zonder tussenkomst van een camera gemaakte afdrukken op lichtgevoelig papier. In psychedelisch paars, groen en blauw zijn artefacten uit de film vastgelegd. Het zijn pendanten van de grotschilderingen van bizons die de neanderthaler weigert nog langer te maken.
Met New_Cave_Art_Now – ook de tentoonstellingstitel is een verwijzing: naar de Art Now!-serie van koffietafelboekuitgever Taschen – heeft Mellors, zoals hij vaker doet, een totaalinstallatie gemaakt. De film is weliswaar het middelpunt, maar de sculpturen en fotogrammen zijn veel meer dan afgeleiden of illustraties. Ze zorgen voor rustpunten in Mellors’ maalstroom van ideeën en associaties. Ze leveren commentaar en verdiepende verhalen, die in combinatie met de volle, misschien zelfs overvolle film ervoor zorgen dat de hele presentatie precies in balans blijft.
• Nathaniel Mellors. New_Cave_Art_Now, 5 april – 10 mei, Galerie Stigter van Doesburg, Elandstraat 90, 1016 SH Amsterdam (020/624.23.61; www.stigtervandoesburg.com).
