width and height should be displayed here dynamically

Pistoletto e il libro

In de Brusselse galerie Hufkens stelde Michelangelo Pistoletto van 20 november tot 7 januari slechts drie werken tentoon: “Cane che si guarda” , “Colore Sospeso”  en “Libro” . Net als in de tentoonstelling neemt “Libro” , het meest recente werk van Pistoletto, in deze bespreking een centrale plaats in. Maar overeenkomstig de filosofie van Pistoletto betekent “Libro”  slechts een tijdelijke halte en zullen we ons dit werk willen herinneren om inzicht te verwerven in zijn op handen zijnde tentoonstellingen in Rotterdam en Thiers.

Het werk “Libro” , dat beslag nam van een volledige kamer in galerie Hufkens, kon de toeschouwer slechts bereiken langs twee belendende kamers waarin telkens een werk uit een andere decade tentoongesteld was. De bezoeker moest dus ofwel eerst “Cane che si guarda”  van 1971 ofwel “Colore Sospeso”  van 1986 ondergaan vooraleer kennis te kunnen maken met de meest recente ontwikkeling in het oeuvre van Michelangelo Pistoletto. Met deze retrospectieve opstelling verschaft Pistoletto inzicht in zijn artistieke praktijk, zoals hij die trouwens eerder toelichtte in “A minus artist” , zijn verzamelde geschriften: “I don’t understand a work of mine as addition of new images to preexisting ones, but as the passage of an image through the conscious state of memory which holds it within its limits and within the limits of whatever instruments of memorization man may fabricate.” (p. 179) Door ons eerst langs “Colore Sospeso”  en “Cane che si guarda”  te loodsen, vraagt Pistoletto aandacht voor de ruimtelijke werking van de sculptuur. In “Colore Sospeso”  verengt de sculptuur de ruimte, in “Cane che si guarda”  klapt zij middels een spiegel (die tegenover een deuropening opgesteld staat) open. Het is verleidelijk om in “Libro”  een synthese tussen deze twee uitersten te lezen maar deze is enkel verkeerd indien ze tot dit oppervlakkig niveau beperkt blijft.

Het boek

Aan de vier wanden in een kamer hangen verschillende ensembles van aluminium platen die op ooghoogte openwaaieren. “Libro”  of boek heet deze installatie. In de aluminium platen, die door de rug (van het boek) verbonden worden, herkent de kijker echter niet één maar meerdere boeken, of de over de wanden van een kamer verspreide katernen van een boek. Alle katernen waaieren op gelijke wijze open. De kijker kan niet in de katernen bladeren; een lichte beroering brengt ze reeds op gevaarlijke wijze in onevenwicht. De meeste van de aluminium bladen zijn op felle en ruwe wijze geborsteld; sommige bladen zijn helemaal niet beschilderd. De niet beschilderde bladen spiegelen de ernaast hangende, beschilderde bladen. De beschilderde bladen wordt op die manier een vreemde schittering verleend. Een (van de kleur afhangende) gloed straalt van de platen. In plaats van de oorzaak te zoeken in het spiegelend oppervlak onderzoekt de kijker de doorzichtigheid van de plaat, waarachter een licht(bron) vermoed wordt.

In tegenstelling tot het gesloten boek (waarin alle bladen weliswaar voorzien zijn van een paginanummer, en dientengevolge een plaats hebben in een volgorde, maar op elkaar rusten) verleent het aan de muur bevestigde, opengeklapte boek elk van de aluminium bladen een specifieke positie ten opzichte van elkaar. Het is maar omdat elk boek opengeklapt is en de bladen een bepaalde hoek ten opzichte van de rug innemen dat de door het spiegelend aluminium veroorzaakte schittering gedifferentieerd wordt. De bovenste schuine rand van het beschilderde oppervlak (die vrijkomt omdat het ernaast liggende en spiegelende vlak een andere hoek inneemt ten opzichte van de rug) fonkelt op een andere wijze dan de rest van het beschilderde blad. Omdat het licht middels de vorm van het openliggend boek gebroken wordt, lees je op elk blad tenminste twee gloedvelden. In de katernen van het boek lees je veranderende kleuren onder invloed van het daglicht, waarin “Libro”  baadt.

“The bad thing about a book is that you’re never able to see it all at a glance. You have to work in time, but you’ re still there on that line,” noteerde Pistoletto in “The Minus Man” , het boek van 365 bladzijden dat hij in een maand tijd volschreef. Op de drempel van de aan “Libro”  toegewezen kamer krijgt de kijker inderdaad een volledig overzicht van een boek en gaat de wens die Pistoletto in 1970 formuleerde in vervulling.

Net als “Libro”  relateert het citaat het boek met de tijd waarover Pistoletto op talrijke plaatsen in zijn oeuvre gereflecteerd heeft. Dat blijkt niet alleen uit de talloze projecten waarin hij zijn creatieve energie op het verloop van de tijd ritmeerde – 365 pagina’s in een maand, 100 tentoonstellingen in een maand, twaalf kort op elkaar volgende tentoonstellingen, … – maar ook aan zijn belangstelling voor theater en het schrift. In een theatervoorstelling (of actie) c.q. het schrift moet de acteur c.q. auteur het ter beschikking staande materiaal in dialoog met de tijd bemeesteren.

In “Libro”  tracht Pistoletto de tijd tastbaar te maken. De kijker wordt immers verplicht deze installatie in het licht van het oeuvre van deze kunstenaar te lezen. Eenmaal in de kamer kan enkel een rondgang uitsluitsel bieden over de samenstelling van het boek. Voor elke katern staand, verdwaalt de kijker in de ruw geborstelde oppervlakken. Bij het aftasten van de geschilderde panelen zal de kijker in laatste instantie oog krijgen voor de lichtbreking waartoe de zich in een bepaalde hoek ten opzichte van elkaar bevindende bladen aanleiding geven. Als een zonnewijzer houden deze objecten het natuurlijke licht – de tijd – vast, voor zolang als het duurt.

 

De tentoonstelling van Michelangelo Pistoletto vond van 20 november tot 7 januari plaats in galerie Hufkens, Sint‑Jorisstraat 8, 1050 Brussel (02/646.63.30). Galerie Hufkens toont van 5 april tot 17 april werken van John Mc Cracken en van 22 april tot 22 mei werken van Rosemarie Trockel en Marcus Taylor. In diezelfde galerie werd op 27 februari de multiple “Le miroir comme tableau”  van Pistoletto voorgesteld, een uitgave van Les maîtres de forme contemporains (Coudenberg 62‑64, 1000 Brussel, 02/511.58.36) en Galerie Durand-Dessert (28, rue de Lappe, 75011 parijs, 48.06.92.23). Witte de With (Witte de Withstraat 50, 3012 BR Rotterdam, 010/411.01.44) presenteert van 3 april tot 10 mei “Michelangelo Pistoletto e la fotografia” . In het Franse centrum voor hedendaagse kunst Le Creux de l’Enfer (Vallée des Usines, 63.300 Thiers, 73.80.26.56) werkt Pistoletto eveneens een project uit (juni tot september ’93).