Rendez (-) vous
Van 29 april tot 27 juni organiseert het Museum van Hedendaagse Kunst de tentoonstelling “Rendez (-) vous”. Drie kunstenaars, Ilya Kabakov, Jimmie Durham en Henk Visch zullen met objecten aan de slag gaan die door de bewoners van Gent en omgeving naar het museum werden gebracht. Hans Martens, medewerker van het M.H.K., schetst de achtergronden van de tentoonstelling en de kunstenaars.
Een museum van hedendaagse kunst is een levende instelling, een cultureel laboratorium, waarin de bezoekers (en de museummedewerkers) steeds opnieuw worden uitgedaagd zichzelf actief in de ruimte en in het heden te (her)bepalen. Voor”Rendez (-) vous” nodigt het M.H.K. de inwoners van Gent uit hun lievelingsobject aan het museum in bruikleen te geven. De tentoonstelling vertrekt vanuit de gedachte dat het museum er is om de bewoners van een stad te onthalen. Het museum als huis waarin een stad begaan is met kunst. Het museum kan niet gelijk zijn aan een stad maar kan die wel weerspiegelen door aan de inwoners te vragen zichzelf voor te stellen aan de hand van een object.
Het object als een beslissing vertegenwoordigt de (individuele) waarden waarvoor men kiest. Het meest waardeloze (in economische zin) kan het meest waardevolle voor iemand zijn. De keuze voor een bepaald object impliceert de vraag in welke mate we ons omringen met verhalen; verhalen waarvan de objecten de batterijen of generatoren zijn (en deze Beuys-terminologie is niet toevallig). De bruikleengever stelt zichzelf in vraag, bevraagt zijn leefomgeving, beslist in welke mate hij zichzelf bloot geeft, in welke mate hij het mes in open wonden kerft, in welke mate hij gesloten deuren naar het verleden of het heden opent.
De kunstenaars die uitgenodigd werden, zijn de Amerikaanse Cherokee Jimmie Durham, de Oekraïner en (Sovjet-)Rus Ilya Kabakov en de Nederlander Henk Visch.
Jimmie Durham (°Washington, Arkansas, 1940) toont in zijn sculpturen een zeer groot maar ongewoon respect voor het materiaal. Het kan zijn dat het materiaal of het object dat hij gebruikt een geschiedenis meedraagt, afhankelijk van de persoon die het hem gegeven heeft, of van de plaats waar het gevonden is (zoals in het onopvallende, mooie werk op de documenta ergens halverwege tussen de documenta-halle en het Aue-park: op twee bijna identieke stenen hingen plakaatjes met de respectievelijke teksten “This is a stone from the Red Palace” en “This is a stone from the mountain”). Al deze elementen spelen een rol in het tot stand komen van de sculptuur. Durham combineert graag het respect voor materiaal en objecten met een tikkeltje manipulatie (dikwijls met taal: “Language is a tool for communication, like a city, or a brain.”) zodat het object vervreemdt of transformeert en paradoxaal genoeg juist dan zijn ware weerbarstige identiteit reveleert.
Ilya Kabakov (°Dnjepropetrowsk, 1933), noemt zichzelf een Sovjetmens, deel van een generatie waarin de nationaliteiten werden opgeheven en opgegeven. De alledaagse realiteit met zijn gewone (gebruiks)objecten is voor Kabakov telkens opnieuw het uitgangspunt geweest voor een groep installaties, die als geheel gezien, de superinstallatie “De Russische Wereld” vormen. Soms gaat het om een hyper-reële verplaatsing van een sovjet-realiteit in een “kunst-context”, zoals in “De communale keuken” of in “De toiletten” (alhoewel de huisraad hier niet Russisch was, maar gewoon vergaard in Amsterdamse tweedehandszaken). Meestal werkt Kabakov met een zelfgemaakte kunstmatige realiteit, zoals in “Het leven van een vlieg” en in “Het grote archief” (waar hij in enkele weken tijd honderden documenten en invulformulieren eigenhandig heeft gemaakt). Belangrijk in de “Totale installatie” van Kabakov is de wisselwerking tussen de atmosfeer van de gecreëerde ruimte (bepaald door de verlichting, het geluid, de temperatuur, de geur, en door de kleur van de muren) en de objecten, die zich in die ruimte bevinden. Die atmosfeer wordt al te dikwijls gekarakteriseerd als iets “typisch Russisch”, als iets exotisch, iets niet van ons (westerlingen). Een installatie zoals bijvoorbeeld “Het grote archief” dringt zich niet alleen op als een specifiek commentaar op de Russische bureaucratie, maar evengoed als westerse realiteit én metafoor voor de verhoudingen tussen “het systeem” en het individu.
“Dedicated to Daily Life” was de titel van een tentoonstelling van Henk Visch (°Eindhoven, 1950) in 1991 in Lublin, Polen. Zijn werk ontstaat vanuit een voortdurende verwondering. Eenvoudige objecten sluipen ongemerkt in zijn beelden, zoals de tol op het hoofd van de in een deken gewikkelde “vrouw”, of het fragment van een gekruisigde christusfiguur gekneld tussen twee karrewielen. Poëtisch gevangen in het tactiele spel van verscheidene materialen nemen zijn beelden geruisloos, maar noodwendig, een plaats in tussen de objecten van de wereld. Bij het werk van Henk Visch denken we niet onmiddelijk aan de term “installatie”. Niettemin is hij steeds nauw betrokken bij het inrichten van zijn tentoonstellingen. In plaats van beelden te accumuleren, groeit de presentatie uit tot een environment, een ontmoetingsplaats voor het werk en de toeschouwer.
De implicaties die de tentoonstelling “Rendez (-) vous” kan hebben zijn amper te overzien. Ze kan evengoed aanknopen met het fetisjisme van primitieve of prehistorische culturen, als met de eeuw waarin Marcel Duchamp een urinoir tentoonstelde; even goed Beuys’ “Wirtschaftswerte” in herinnering brengen als Steinbachs “An Offering (the collectibles of Jan Hoet)” , even goed reminisceren aan het zweetdoek van de Heilige Veronika als aan de pijp van inspecteur Maigret (of “Ceci n’est pas une pipe” van René Magritte). Objecten kunnen in hun fysieke aanwezigheid object blijven of symbool worden, zoals de vissen en het brood uit de Romeinse profane schilderkunst in de catacomben van de eerste Christenen plots apostelen en het lichaam van Christus werden.
“Rendez (-) vous” sluit aan bij het thema van het “Time-festival” : grenzen. Er worden niet zozeer grenzen getrokken maar opengebroken. Niet alleen de uiteenlopende culturele achtergronden van de drie kunstenaars staan daar garant voor, maar ook de grens tussen kunst en niet-kunst en tussen materiële en metaforiserende potentie van objecten wordt uitgewist en al dan niet hertekend. “Rendez (-) vous” is een project dat diepgaande vragen stelt over de mogelijkheden en de plaats van kunst, over de functie van het museum, over de verhouding tussen het individu en de maatschappij. Het M.H.K. engageert zich opnieuw voor een tentoonstelling die tot op de dag van de opening een avontuur zal blijven. De actieve deelname van de bevolking om dit avontuur tot een goed einde te brengen is wezenlijk.
“Rendez (-) vous” van 29 april tot 27 juni in het Museum van Hedendaagse Kunst, Citadelpark, 9000 Gent (091/ 21.17.03).
