Hans Demeulenaere
Er zijn een aantal redenen om te kiezen voor individueel kunstenaarschap. Een atelier is niet alleen een werkplek, maar ook een mentale ruimte die je moeilijk kan delen; je kan het volledige proces van concept tot beeld zelf verwezenlijken; je hebt de vrijheid om op elk moment van de dag te kunnen werken. (Dat laatste is in werkelijkheid eerder een pragmatische keuze, want het kunstenaarschap wordt meestal gecombineerd met een job met vaste uren.)
Mijn positie wijkt niet zo sterk af van die van de meeste kunstenaars: het creatieproces is voor mij eveneens een eenzaam gebeuren. Waarin zit het verschil? Context is de basis van mijn praktijk, en die context ligt grotendeels buiten mezelf, in combinatie met een – uitbreidend en veranderlijk – referentiekader. Door mij de context toe te eigenen, zijn er altijd verwijzingen van buiten mezelf aanwezig. Misschien is individueel auteurschap vanuit dit standpunt al meteen een illusie?
De voorbije jaren heb ik samenwerkingen opgebouwd met kunstenaars en makers, telkens vanuit eenzelfde idee, een dialoog tussen twee of meer praktijken, gestoeld op vertrouwen en artistieke vrijheid. Een eerste aanzet tot interactie kwam tot stand met Kristof Van Gestel (Playtime, 2008, Kortrijk). De objecten en sculpturen die ik van hem kreeg aangereikt, werden deel van een nieuw werk dat ik samenstelde: een installatie, een video, een nieuwe sculptuur… Van Gestels werk werd deel van mijn werk, hij gaf letterlijk zijn auteurschap uit handen, wat voor ons beiden een interessant leerproces bleek.
Daarna heb ik samengewerkt met Esther Venrooy (Blueprint, 2009, Oostende) en met Marc Nagtzaam (One Show About One Drawing, 2011, Leuven). De dialoog was gebaseerd op een gedeelde fascinatie voor architectuur en ruimte, hoewel Venrooy als geluidskunstenaar actief is en Nagtzaam als tekenaar. De vorm van de samenwerking is spontaan gegroeid, de individuele praktijk is te herkennen in een gedeeld auteurschap, waardoor de samenwerking op langere termijn mogelijk bleef: de praktijk van de ander als ‘extensie’ van de eigen praktijk.
Vanuit het idee om muziek op mijn praktijk te betrekken, heb ik in 2016 het initiatief genomen om samen te werken met Klaas Vanhee en Karel Verhoeven, twee beeldende kunstenaars en muzikanten. Binnen ons collectief And Many More werd duidelijk dat de individuele praktijk ten dienste van het geheel moest staan: elke beslissing moest zowel gedragen worden door de groep als door één auteur. Soms werkten we samen in het atelier, soms apart. Toch ben je als individu minder zichtbaar, en ik merk dat we het collectief eerder als een zijspoor zijn gaan beschouwen.
De samenwerking met Dimitri Vangrunderbeek, sinds 2019, is gestoeld op onderzoek binnen een gemeenschappelijk interesseveld. We werken nooit fysiek samen, en tijdens het creatieproces gaan we individueel aan de slag. Voor elk project leggen we een format vast. We nodigen elkaar uit om een plek of een ruimte te ervaren, we sturen elkaar tekst of beeld, we bezoeken een tentoonstelling of kijken naar een film. Die ervaring en reflectie vormt de basis voor een werkkader.
Alleen werken of binnen een collectief vind ik niet zo verschillend: mijn artistieke praktijk staat voorop, en je brengt je auteurschap binnen in een bredere context. Werken met anderen brengt een proces op gang dat ik anders nooit zou doormaken. En toch is het noodzakelijk – en een bewuste keuze – om het creatieproces in alle eenzaamheid door te maken in het atelier.
• Hans Demeulenaere (1974) is beeldend kunstenaar. Recente tentoonstellingen: Doppelganger (De Garage, Mechelen, 2021) en de groepstentoonstellingen One Way or Another (SMAK, Gent, 2021) en Rhapsody in Blue (Villa Zephyr, Westende, 2022). In eigen beheer werden in 2021 de publicaties Sammlung en Promenade Circulaire (met Dimitri Vangrunderbeek) uitgegeven.
