Hendrik Folkerts
Ik maakte deel uit van het curatorenteam van Documenta 14 (2017), geleid door Adam Szymczyk. De tentoonstelling vond plaats op twee verschillende locaties (in Kassel en Athene), wat ‘migratie’ van kunstwerken met zich meebracht, en een focus op learning/unlearning. Het samenstellen en opbouwen van de tentoonstelling was een betekenisvolle oefening: de samenwerking tussen de curatoren was een cruciale factor in het creëren van een context waarin de kunstenaars opereerden – zo’n 175 kunstenaars namen deel, waarvan de meesten nieuw werk maakten. Uiteindelijk werkten we allemaal aan dezelfde expositie, die uiteraard de vorm had van een tentoonstelling, maar waar ook een methodologie van decentralisatie en fragmentatie achter zat die we allemaal uitdroegen in ons werk aan de presentatie. Natuurlijk waren er ook dramatische momenten, met botsingen en spanningen, die niet altíjd productief waren. Samenwerken betekent ook luisteren, en niet keer op keer je eigen mening verkondigen. Niet iedereen kan dat. Maar frictie en spanning zijn ook nodig om ideeën te laten groeien. Mensen die zeggen dat samenwerken een soort Kum ba yah is: leuk, maar het is niet de realiteit; er moet ook wat loskomen. Het is ondertussen alweer een aantal jaar geleden, dus je vergeet de negatieve dingen en het positieve blijft over, maar ik denk dat er uiteindelijk iets heel moois gebouwd is, waar iedereen achter kon staan – wellicht niet in de meest ideale vorm die ieder individu had gewenst, maar zonder compromissen kom je er niet.
Als curator ben je ook facilitator. Kunstwerken aankopen voor de vaste collectie van een museum of het cureren van groepstentoonstellingen geeft je een redelijk grote mate van ‘auteurschap’. Voor solo-exposities en nieuw werk in opdracht is het juist goed om een stapje terug te zetten en eerder een gesprekspartner en soms zelfs researcher voor de kunstenaar te worden. De curator moet dan niet té aanwezig zijn. Werk in opdracht laten maken, commissioning, is de nauwste vorm van samenwerking die ik met makers heb. In het Art Institute of Chicago nodigde ik voor de performanceserie Iterations (2019-2020) kunstenaars uit om werk te maken in en voor het museum. Het Art Institute is een van de oudste en grootste kunstinstituten ter wereld, dat niet zo gewend was om op deze manier te werken. We nodigden de makers uit om met ons door het gebouw te lopen en een ruimte te vinden die hen aansprak. Centraal stond de vraag waar zij mee bezig waren en wat ze nodig hadden. Zo’n coöperatie met een kunstenaar wordt vervolgens vervlochten met de samenwerking met medewerkers van het museum, om intern een infrastructuur op te zetten om het werk te hosten – van een vloer die niet te hard is voor dansers tot het voorbereiden van het publiek voor een presentatie die buiten de gebaande paden van een tentoonstellingsbezoek valt.
Commissioning is voor mij een hele rijke manier om een samenwerking tussen kunstenaar, curator en instituut te benaderen en in gang te zetten. Je eist veel van de kunstenaar en benadert vooral makers die openstaan voor dialoog, maar het gaat er uiteindelijk om hoe je het werk op de beste manier kunt tonen. Je vertrekt niet vanuit institutionele voorwaarden waarbinnen een werk een plaats krijgt, maar probeert het om te draaien: hoe kunnen wij de manier van werken binnen een instituut omvormen zodat de kunstenaar centraal komt te staan?
• Hendrik Folkerts (1984) is Curator of International Contemporary Art bij Moderna Museet (Stockholm). Daarvoor was hij actief als Dittmer Curator of Modern and Contemporary Art bij het Art Institute of Chicago, curator van Documenta 14, Curator of Performance, Film, and Discursive Programmes bij het Stedelijk Museum Amsterdam, en coördinator van het Curatorial Programme van De Appel (Amsterdam).
